Mối đe dọa thực sự đối với Trung Quốc ở Biển Đông

Đó là nhận định của Tiến sĩ Jill Goldenziel - nghiên cứu viên của  Chương trình An ninh Quốc tế tại Trung tâm Belfer về các vấn đề khoa học và quốc tế thuộc Trường Harvard Kennedy.

Theo tiến sĩ Goldenziel, thu hút sự chú ý của thế giới là căng thẳng leo thang giữa Washington và Bắc Kinh, khi  tuần trước một tàu chiến Mỹ tiến đến gần một hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc bồi đắp trái phép ở Biển Đông.  Thế nhưng mối đe dọa thực sự đối với Trung Quốc lại đến từ phòng xử án, khi Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) ở The Hague cho rằng PCA có thẩm quyền phán xử đối với các vấn đề mà  Philippine kiện tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc về Biển Đông. Bất kể Philippines thắng hay thua trong vụ kiện này, phán quyết của PCA sẽ có những hậu quả nghiêm trọng đối với vai trò “cường quốc thế giới” của Trung Quốc.

Để khẳng định tuyên bố chủ quyền thâu tóm Biển Đông của mình, Trung Quốc gần đây đã bồi đắp và xây dựng trái phép 7 đảo nhân tạo trên các rạn san hô và bãi cát ngầm. Trung Quốc vẫn ngang nhiên tuyên bố chủ quyền đối với 80-90% tổng diện tích 1,35 triệu dặm vuông của Biển Đông nằm trong cái gọi là "đường lưỡi bò”  do chính quyền Quốc dân đảng tự ý vẽ lên bản đồ Trung Quốc  vào năm 1947.

Không thể thách thức Trung Quốc về mặt quân sự, Philippines quay sang dựa vào luật pháp quốc tế. Trong năm 2013, Philippines đã nộp đơn kiện Trung Quốc lên Tòa án Trọng tài Thường trực tại The Hague, trong đó khẳng định quyền  khai thác Vùng đặc quyền kinh tế rộng  200 hải lý dọc theo bờ biển nước này. Manila đưa yêu sách nói trên dựa trên Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), một công ước mà cả Trung Quốc lẫn Philippines đều đã đặt bút ký kết.

Về phần mình, Trung Quốc vẫn tuyên bố Tòa án Trong tài Thường trực (PCA) không có thẩm quyền xét xử vụ này và tẩy chay các thủ tục tố tụng. Ngay sau khi PCA tuyên bố tòa này có thẩm quyền xét xử đơn kiện của Philippines, Trung Quốc đã tuyên bố rằng phán quyết của PCA là "vô giá trị”  và mọi phán quyết của tòa án này liên quan đến vụ kiện “đường lưỡi bò” là không có hiệu lực.

Nhưng Trung Quốc khó có thể phớt lờ mọi phán quyết của tòa án quốc tế trong tương lai. Áp lực quốc tế đối với Trung Quốc sẽ là rất lớn.

Mỹ  đã hoan nghênh quyết định của PCA, còn Đức thì thúc giục Trung Quốc  “giải quyết khiếu nại hàng hải” ở các tòa án quốc tế.

Về mặt pháp lý, UNCLOS có tính chất ràng buộc đối với tất cả các quốc gia trên thế giới. Việc Trung Quốc vi phạm UNCLOS sẽ có hậu quả nghiêm trọng. Từ chối tuân thủ phán quyết của PCA sẽ tác hại to lớn đến uy tín của Trung Quốc, nước đang muốn trở thành một “cường quốc có trách nhiệm” trên  thế giới .

Trung Quốc là một thành viên của 130 tổ chức quốc tế đang áp dụng luật pháp quốc tế. Vì thế, Trung Quốc  cần làm cho thế giới tin rằng cam kết tuân thủ luật pháp quốc tế của Bắc Kinh là đáng tin cậy, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và hàng hải – hai nền tảng của nền kinh tế mà “nền kinh tế thứ hai thế giới” dựa vào.

Hiện thời, Philippines chưa thể ăn mừng chiến thắng. Tòa án PCA sẽ phán quyết liệu nước này có thẩm quyền đối với 7 trên tổng số 14 yêu sách.  Philippines có thể giành chiến thắng đối với một số yêu cầu và thất bại về một số đòi hỏi khác.

Luật pháp quốc tế đã trở thành một thứ vũ khí của kẻ yếu. Các nước không đủ khả năng hoặc không có cơ hội giành chiến thắng trong xung đột quân sự ngày càng quay sang nhờ tòa án quốc tế phân xử khiếu nại về quyền lãnh thổ, kinh tế và con người. Các quốc gia khác đang theo dõi chặt chẽ vụ kiện Trung Quốc của Philippines.  

Ít nhất, vụ kiện này có thể buộc Trung Quốc đàm phán với các nước láng giềng để giải quyết tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông.   Nếu Trung Quốc lùi bước trước luật pháp quốc tế, vụ kiện của Philippines về Biển Đông sẽ tác động sâu rộng đến toàn thế giới.