Trong một động thái hết sức bất ngờ, ngày 22/8, chính quyền Teheran quyết định tạm đình chỉ việc cho chiến đấu cơ Nga cất cánh từ sân bay Iran ném bom ở Syria.
 |
| Máy bay ném bom tầm xa Tu-22M3 của Nga xuất phát từ sân bay Iran ném bom ở Syria. Ảnh Sputnik |
Dù không nói rõ lý do vì sao rút “giấy phép” cho mượn sân bay, nhưng chính quyền Teheran đã công khai chỉ trích Moscow đã khoe khoang quá lố việc máy bay ném bom Nga xuất phát từ căn cứ không quân Hamadan ở miền Tây Iran để không kích ở Syria, mà không hề đếm xỉa đến Iran.
Trước sự đã rồi, Moscow đành “ngậm bồ hòn làm ngọt”, loan báo rằng các máy bay chiến đấu Nga cất cánh từ Iran đã hoàn thành nhiệm vụ và đã trở về nước.
Theo các nhà quan sát, việc Iran đột ngột hủy bỏ đặc quyền dùng sân bay dành cho Nga phản ánh mối nghi kị sâu xa và lâu đời của Teheran đối với Moscow, mặc dù hiện nay hai nước là đồng minh chiến thuật của nhau trong cuộc chiến Syria.
Trả lời nhật báo Mỹ The New York Times, ông Maziar Behrooz, một giáo sư lịch sử tại Đại học San Francisco và là một chuyên gia về quan hệ Iran-Nga, nhận định rằng việc Iran quyết định rút giấy phép sử dụng sân bay thể hiện sự “thiếu phối hợp”giữa hai bên về cách thức, thậm chí cả về việc có nên loan báo hay là giữ bí mật về thỏa thuận này.
Giáo sư Behrooz nói: “Nga đã loan báo công khai điều này mà không quan tâm đến sự nhậy cảm trong nội bộ Iran… Giá mà Nga im lặng thì có lẽ không có vấn đề gì xảy ra”.
Thái độ bị đánh giá là quá kiêu căng của Nga có lẽ đã là một bước đi quá trớn, xoáy vào tâm lý bực tức của Iran từ gần một năm nay khi thấy Nga qua mặt mình trong vai trò đồng minh hàng đầu của chế độ Damascus.
Nga đã triển khai lực lượng không quân hùng hậu từ tháng 9/2015 để giúp các lực lượng của Tổng thống Bashar al-Assad tại Syria và đã tăng cường được uy tín với chế độ Damascus, làm lu mờ vai trò của Teheran trong khi chính Iran và các lực lượng dân quân đồng minh chịu thương vong nặng nề để giúp đỡ chính phủ Syria.
Iran và Nga cùng chia sẻ mục tiêu lớn, chủ yếu là ngăn ngừa việc lật đổ Tổng thống Assad bằng vũ lực. Hai nước cũng muốn triệt hạ các phần tử cực đoan Hồi giáo bị cho là mối đe dọa đối với an ninh của chính họ.
Nhưng hai nước lại có cách tiếp cận, vai trò và tầm nhìn dài hạn rất khác nhau.
Ưu tiên của Nga là ngăn chặn việc chế độ tại Damascus thay đổi theo kiểu phương Tây, bảo vệ các định chế nhà nước Syria, và không nhất thiết phải duy trì Tổng thống Assad.
Trong lúc đó, Iran lại chú ý nhiều hơn đến việc mở rộng ảnh hưởng ra toàn vùng Trung Đông, thông qua quan hệ với các nhóm Hezbollah ở Lrbanon hoặc các lực lượng dân quân người Shi’ite khác và cả với Tổng thống Assad, người đã từ lâu cho phép Iran tiếp viện vũ khí cho Hezbollah qua Syria.
Nga và Iran cũng có quan điểm khác nhau đáng kể về Israel. Iran và Israel xem nhau như kẻ thù không đội trời chung, trong khi Nga vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Israel, nơi có một triệu người Nga di cư.
Dẫu sao thì thông tin về việc Nga không dùng căn cứ tại Iran nữa đã được phương Tây và nhất là Mỹ đón nhận trong nghi vấn. Các chuyên gia và quan chức Mỹ cảnh báo rằng hiện còn quá sớm để kiểm chứng xem liệu hoạt động của chiến đấu cơ Nga ở Iran có thực sự bị đình chỉ.
Minh Châu (Theo RFI)