Đâu là giải pháp cho cuộc khủng hoảng di dân Châu Âu?

Liên tiếp các thảm cảnh trên bộ và trên thuyền được cập nhật từng giờ. Làn sóng thông tin này tạo sức ép lớn, khiến bối cảnh của bức tranh tị nạn thay đổi liên tục, trong đó có cả những quyết định lớn của quan chức chính phủ.

Bức hình cậu bé Syria ba tuổi nằm chết úp trên bờ cát khiến Thủ tướng Anh ngay lập tức thay đổi chính sách về người tị nạn.

Thế nhưng, việc thay đổi chính sách nhất thời vẫn chưa phải là giải pháp bền vững giải quyết tận gốc cuộc khủng hoảng di dân Châu Âu.

Trong tổng số hơn 4 triệu người Syria tị nạn, có 1,8 triệu người ở Thổ Nhĩ Kỳ, 600.000 người ở Jordan và 1 triệu nguời đang ở Lebanon. Ở Lebanon, cứ bốn người dân thì có một người Syria tị nạn.

Theo số liệu mới nhất của UNHCR, trong 7 tháng đầu năm 2015, có 126.232 người Syria xin tị nạn tại Châu Âu - trong đó có 39.254 người tại Đức, 38.002 người tại Serbia và Kosovo và 10.847 tại Hungary. Ngoài Syria, một số lượng lớn nguời tị nạn đến từ Afghanistan (77.731), Iraq (61.463), Albania (33.767), Eritrea (21.631), và Pakistan (17.021).

Số lượng người xin tị nạn tại Châu Âu tính tới thời điểm này là 600.000 ngàn, nghe có vẻ nhiều, nhưng theo lời của ông Morgan Johanssonso, bộ trưởng bộ di cư của Thụy Điển, với dân số 500 triệu của châu Âu thì không là gì so với tỷ lệ tị nạn mà các nước như Thổ, Lebanon, và Jordan đang gánh chịu.

Cho tới nay, các nước láng giềng của Syria tại vùng Vịnh, dù rất giàu có nhưng vẫn kiên quyết đóng cửa đối với người tị nạn Syria. Dù người Syria có thể xin visa tại đây nhưng các nước này dường như đã thống nhất một điều luật bất thành văn là ngăn cản và gây khó dễ để dân Syria có thể đặt chân vào vùng Vịnh.

Nhiều quốc gia Châu Âu tiếp tục đóng cửa với dân tị nạn là do hệ quả của sự kỳ thị dân Hồi giáo. Lý do quan trọng nhất mà chính quyền các nước này đưa ra là mối lo sợ các phần tử cực đoan và khủng bố sẽ trà trộn vào với dân tị nạn và gây họa cho đất nước sau này. Một vài nguồn tin cũng khuyến cáo rằng phiến quân IS cài người vào dòng dân tị nạn.

Đâu là giải pháp?

Trong một bài viết cho BBC, Theo Tiến sĩ  Nguyễn Phương Mai - một chuyên về Trung Đông của Đại học Khoa học Ứng dụng Amsterdam – cho rằng  cần nhìn nhận cuộc khủng hoảng di dân ở Châu Âu hiện nay một cách toàn diện và khách quan.

Việc Hungary và Macedonia ngăn không cho dòng người tị nạn vượt biên giới trên đường đến Đức đang là câu chuyện hàng đầu trên các bản tin. Lý do để Hungary và Macedonia cấm cản người tị nạn là căn cứ vào Điều luật Dublin (Dublin Regulation), yêu cầu người xin tị nạn phải đăng ký tại quốc gia Châu Âu đầu tiên họ đặt chân đến và quốc gia này sẽ chịu trách nhiệm xem xét giải quyết yêu cầu xin tị nạn.

Điều luật Dublin là không công bằng, vì các nước ven biển và tiếp giáp với các quốc gia đang gặp chiến tranh như Italy, Hy Lạp sẽ phải tiếp nhận một lượng người xin tị nạn lớn hơn nhiều so với các nước sâu trong địa phận Châu Âu. Các hòn đảo của Hy Lạp trở thành nơi cập bến của hàng trăm người tị nạn mỗi ngày.

Đức và Phần Lan đã quyết định vô hiệu hoá Điều luật Dublin và tiếp nhận tất cả các đơn xin tị nạn với cam kết không gửi trả họ về quốc gia Châu Âu đầu tiên họ đặt chân đến.

Năm 2014, số lượng người được chấp nhận và chính thức trở thành người tị nạn ở Đức là 48.000, Thuỵ Điển 33.000, Italy và Pháp 21.000, Anh 14.000 và Hà Lan 13.000. Sáu nước Châu Âu này chiếm 81% tổng số người được chấp nhận tị nạn tại châu Âu.

Với vị trí đầu bảng, dễ hiểu vì sao Đức là lựa chọn đầu tiên của những  người xin tị nạn và họ sẵn sàng vượt qua mọi thử thách, kể cả việc phải chấp nhận đi bộ đến Đức như những người đang bị cảnh sát Hungary từ chối cho lên tàu hiện nay.

Về khía cạnh kinh tế, từ giữa những năm 1960, Đức vốn là một nền kinh tế nhập cư với hơn 1 triệu lao động nước ngoài. Hiện nay, Đức là nền kinh tế mạnh nhất Châu Âu, nhưng vẫn liên tục cần nguồn lao động. Tính đến tháng 7/2015, Đức còn tới  589.000 chỗ làm việc chưa được lấp đầy.

Tuy nhiên, việc chấp nhận người xin tị nạn dù nhiều đến đâu cũng chỉ là một giải pháp tạm thời. Không một quốc gia hay một liên minh kinh tế nào đủ mạnh để chấp nhận tất cả số người xin tị nạn đến từ Trung Đông và Châu Phi.

Mặt khác, điều đó thậm chí còn có thể đóng vai trò gián tiếp thúc đẩy việc gia tăng đội ngũ những kẻ “buôn người”. Tất nhiều trong số này chỉ tìm cách moi tiền, vô trách nhiệm và bỏ mặc người xin tị nạn giữa đường hoặc trong cơn hoạn nạn như trường hợp chủ thuyền của cậu bé Syria ba tuổi bị chết đuối dạt vào bờ cát Thổ Nhĩ Kỳ.

Việc phân chia người xin tị nạn thành hai nhóm: người xin tị nạn chiến tranh và nguời xin tị nạn kinh tế cũng là một điều khó khăn. Thêm vào đó, chính quyền nào cũng lo ngại về việc nhóm cực đoan Nhà nước Hồi giáo IS cài đám chiến binh thánh chiến vào dòng nguời nhập cư.

Những gì mà chính quyền châu Âu cần phải làm ngay bây giờ là sửa lại Điều luật Dublin, đưa ra các hạn ngạch về số lượng người có thể xin tị nạn cao hơn cho các nước thành viên dựa trên thu nhập bình quân, tỉ lệ thất nghiệp, dân số...Châu Âu cũng cần kêu gọi các nước khác góp phần giải quyết khủng hoảng di cư, trong đó có các nước phát triển ở phía đông như Austalia, New Zealand và các nước Châu Á khác - đặc biệt là các nước Hồi giáo như Brunei và Malaysia.

Tuy nhiên giải pháp tối ưu nhất bền vững nhất theo như lời một cậu bé Syria 13 tuổi thổn thức chia sẻ tại sân ga Budapest khi cậu và hàng trăm người xin tị nạn bị cảnh sát Hungary chặn lại trên chuyến tàu sang Đức: "Hãy chấm dứt cuộc chiến ở Syria".