Ổn định thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Trong phiên thảo luận tại hội trường ngày 2/6, nhiều đại biểu Quốc hội nêu ý kiến về thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay, đồng thời đề xuất một số kiến nghị, giải pháp nhằm tăng cường quản lý và phát triển an toàn, bền vững thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới.

Trước một số vấn đề nổi lên về thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh (Ninh Bình) nhận định, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có tốc độ phát triển mạnh mẽ và đang trở thành 1 kênh cấp vốn trung và dài hạn quan trọng của doanh nghiệp.

Song đại biểu cũng bày tỏ lo ngại, cùng với sự tăng trưởng nóng đó là những rủi ro tiềm ẩn về chất lượng sản phẩm khi có nhiều loại trái phiếu phát hành không tài sản bảo đảm, không bảo lãnh thanh toán, không xếp hạng tín nhiệm. Cùng với đó, đến nay, nhiều trái phiếu doanh nghiệp sắp đến kỳ đáo hạn nhưng sức khỏe của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp bất động sản đang sụt giảm do chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19 nên dễ đối mặt với rủi ro doanh nghiệp không có khả năng trả nợ đến hạn.

Đại biểu cũng ghi nhận, ngay khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp manh nha những rủi ro thì cơ quan quản lý nhà nước đã kịp thời phát đi những cảnh báo rủi ro. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có công điện để tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra, phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Mặc dù vậy, theo đại biểu, qua những vụ việc như Tân Hoàng Minh vừa qua cho thấy, cơ chế, chính sách của Nhà nước đã bị lợi dụng, dẫn đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp bộc lộ những bất cập, hạn chế, trong đó điều kiện phát hành còn lỏng lẻo, tiêu chí đánh giá, phát hành trái phiếu nhưng sử dụng sai mục đích, chuyển nhượng vốn lòng vòng, còn nhiều cá nhân đầu tư chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về pháp luật và hiểu biết về thị trường, mua bán theo tin đồn tiềm ẩn nhiều rủi ro…

Để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới an toàn, bền vững, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần rà soát lại các cơ chế chính sách, tập trung sơ kết, tổng kết để sớm sửa đổi hoặc trình cấp có thẩm quyền sửa đổi, hoàn thiện hành lang pháp lý đối với hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Theo đó, cần tiếp tục siết chặt hơn các quy định quản lý nhà nước về phát hành, như về điều kiện để được phát hành trái phiếu doanh nghiệp thì doanh nghiệp phải có tài sản bảo đảm, bắt buộc phải có đánh giá xếp hạng tín nhiệm bởi 1 tổ chức độc lập. Cần có quy định pháp lý để thúc đẩy sự ra đời của tổ chức xếp hạng tín nhiệm nhưng Nhà nước cũng phải có cơ chế giám sát hoạt động của các tổ chức này.

Ngoài ra, đại biểu cũng kiến nghị cần sửa đổi quy định để nâng cao mức độ công khai hóa, minh bạch hóa thông tin cũng như các quy định an toàn tài chính, có những sửa đổi quy định về mục đích phát hành trái phiếu nhằm tăng cường trách nhiệm và nghĩa vụ của doanh nghiệp phát hành trong việc sử dụng tiền huy động đúng mục đích.

Đại biểu cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan quản lý đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật về phát hành, đầu tư, giao dịch và sử dụng vốn thu được từ phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp; tiến hành xử phạt nghiêm, công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng về các hành vi vi phạm của các cá nhân, doanh nghiệp, trường hợp xác định có dấu hiệu tội phạm thì khẩn trương chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Theo đại biểu, Nhà nước cần tăng cường tuyên truyền, cung cấp thông tin chính thống, chính xác, kịp thời cho các nhà đầu tư, nhất là các quy định của pháp luật, động thái quản lý nhà nước có liên quan để ổn định tâm lý nhà đầu tư và cũng để giúp nhà đầu tư có sự lựa chọn đúng đắn, cân nhắc, chịu trách nhiệm về việc đầu tư của mình.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng, để tăng tính thanh khoản, quay đồng vốn và hạn chế rủi ro trong thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng và thị trường tài chính nói chung, cần phải có thị trường mua bán nợ chuyên nghiệp. Hiện nay thị trường mua bán nợ nước ta còn sơ khai, công cụ và hành lang pháp lý chưa bảo đảm. Do vậy, theo đại biểu, yêu cầu thực tiễn đặt ra phải sớm xây dựng khung khổ pháp lý để hình thành, phát triển thị trường mua bán nợ chuyên nghiệp.

Chung quan điểm, đại biểu Nguyễn Hải Nam (Thừa Thiên Huế) khẳng định, với quy mô 1,2 triệu tỷ đồng, tương đương 17% GDP, thị trường trái phiếu doanh nghiệp là kênh dẫn vốn quan trọng của nền kinh tế, có tác dụng làm giảm áp lực đối với kênh tín dụng của Ngân hàng Nhà nước, góp phần tài trợ vốn cho phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, trên thị trường thời gian vừa qua đã có nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu không đúng theo quy định của pháp luật, gây ra nhiều lo ngại rủi ro cho nhà đầu tư, đặc biệt những nhà đầu tư nhỏ lẻ dễ bị tổn thương, đồng thời gây mất cân đối với nền kinh tế khi dòng vốn đi lệch vào những thị trường rủi ro có tính đầu cơ cao, thay vì đáng lẽ cần đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh thực để phát triển kinh tế-xã hội.

Đề xuất các giải pháp để phát triển thị trường trái phiếu trong thời gian tới, đại biểu Nguyễn Hải Nam đề nghị, cần tổ chức giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ theo hình thức giao dịch tập trung để tăng cường công khai, minh bạch cũng như tăng cường quản lý, giám sát chặt thị trường này.

Ngoài ra, đối với những tổ chức phân phối, chào bán trái phiếu doanh nghiệp, cần có giám sát chặt chẽ hơn để tránh những hành vi có tính chất như lôi kéo, xúi giục người dân mua trái phiếu và dẫn những đối tượng này vào rủi ro. Đại biểu nêu rõ, theo thông lệ quốc tế, những hành vi này không được cho phép.

Bên cạnh đó, đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ chuyên nghiệp cũng cần giám sát chặt chẽ. Về phía những doanh nghiệp phát hành trái phiếu, đại biểu kiến nghị cũng cần có biện pháp tối thiểu về kiểm soát quy mô dư nợ trên vốn chủ, chế độ báo cáo, công bố thông tin cần thiết, đồng thời không để quá linh hoạt như hiện nay, dẫn đến nhiều rủi ro như thời gian vừa qua.

Trong phiên thảo luận, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc đã giải trình làm rõ các vấn đề mà đại biểu Quốc hội quan tâm. Về quản lý thị trường chứng khoán gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị trường phái sinh, Bộ trưởng khẳng định, vừa qua thị trường chứng khoán của chúng ta “rất tốt”.

Lý giải nguyên nhân, Bộ trưởng dẫn thực tế thị trường chứng khoán của các nước tiên tiến đã có hơn 500 năm, còn thị trường chứng khoán Việt Nam mới có 22 năm mà được đánh giá là thị trường rất tốt.

Nhấn mạnh thị trường chứng khoán có thể là 1 kênh huy động vốn, 1 kênh đầu tư trung và dài hạn, Bộ trưởng Tài chính thông tin, quy mô thị trường cổ phiếu năm 2021 đạt 7 triệu 774 nghìn tỷ đồng, chiếm 92% GDP và tăng trưởng 46,7% so với năm 2020. Bình quân giao dịch khoảng hơn 26 nghìn tỷ đồng. Đối với thị trường trái phiếu, ngoài trái phiếu Chính phủ thì trái phiếu doanh nghiệp năm 2021 đạt 1 triệu 374 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 15% GDP.

Từ những con số thống kê trên, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng chúng ta vẫn có tiềm năng rất tốt để huy động vốn trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

“Trái phiếu doanh nghiệp chỉ chiếm khoảng 10% so với vốn tín dụng của các ngân hàng là 13 triệu tỷ đồng. Chúng tôi cho rằng vấn đề thị trường chứng khoán thời gian vừa rồi có thể nói vẫn tốt để phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội”, Bộ trưởng Tài chính khẳng định.

Về một số vụ việc sai phạm vừa qua, theo Bộ trưởng, là do xuất phát từ sai phạm so với Luật Chứng khoán và các Nghị định liên quan mà Chính phủ đã ban hành, thí dụ thao túng chứng khoán, lừa dối khách hàng, giả mạo hồ sơ, tài liệu để lừa dối khách hàng... Theo Bộ trưởng, những vụ việc trên đang được các cơ quan pháp luật xử lý nghiêm minh.

Nhấn mạnh thêm về những rủi ro của thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, Bộ Tài chính đã cung cấp những thông tin cảnh báo trên phương tiện thông tin đại chúng để nhà đầu tư cẩn trọng khi mua bán và tham gia đầu tư loại trái phiếu này.

Bộ trưởng cũng cho biết, sắp tới Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ sửa đổi Nghị định 153 nhằm thực hiện một cách minh bạch hơn, tốt hơn và bịt một số lỗ hổng trong thị trường chứng khoán, đồng thời kiến nghị với Quốc hội sửa Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, bởi Luật Chứng khoán hiện không khống chế điều kiện, mục đích phát hành, hay quy định về vấn đề vốn, chỉ tiêu nợ trên vốn chủ sở hữu…