Lo sức khỏe cho dân: Đánh thuế đặc biệt cà phê, trà nhiều đường

Đề xuất sửa các luật thuế, trong đó có thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính cho rằng: Ở Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân, béo phì chiếm khoảng 25% dân số.

Trong khi, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới, thì các loại đồ uống có đường ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Để định hướng và hạn chế tiêu dùng các loại đồ uống có đường, 40 nước trên thế giới đã thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với loại đồ uống này, trong đó có hầu hết các nước khu vực ASEAN.

Do vậy, để hướng dẫn, điều tiết tiêu dùng đối với đồ uống có đường và phù hợp với thông lệ quốc tế, Bộ Tài chính đề nghị bổ sung nước ngọt có đường vào đối tượng chịu thuế thuế tiêu thụ đặc biệt, bao gồm nước trà, cà phê uống liền được đóng chai, hộp theo dây chuyền công nghiệp.

Đối với mặt hàng trà, cà phê uống liền “không có đường” hoặc “chất tạo ngọt” thì không thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Bộ Tài chính đề xuất áp dụng mức thuế suất 10% áp dụng từ năm 2019.

Song, Hiệp hội Chè Việt Nam cho rằng: Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt lên các sản phẩm trà uống liền được đóng gói trên các dây chuyền sản xuất công nghiệp, một xu thế của thị trường hiện tại, là đi ngược lại với các tiêu chí phát triển sản phẩm mới, phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng, làm giảm lợi thế cạnh tranh của sản phẩm.

Hiệp hội Cà phê ca cao Việt Nam cũng đề nghị cân nhắc không đưa nước ngọt cà phê uống liền được đóng gói theo dây chuyền sản xuất công nghiệp thuộc diện danh mục mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, vì nếu đưa vào áp dụng sẽ đánh trực tiếp vào nhà sản xuất, chế biến và người tiêu dùng trong nước.

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhìn nhận: Mục tiêu của dự thảo khi đề xuất đưa nước ngọt vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với thuế suất 10% là hợp lý, vì sức khỏe cộng đồng, lợi ích công cộng. Tuy nhiên, hiện chưa có đánh giá cụ thể hơn về việc liệu việc đánh thuế ở mức 10% đối với nước ngọt như vậy sẽ làm giảm chậm tốc độ tăng tỷ lệ béo phì ở Việt Nam là bao nhiêu. Đây là yếu tố quan trọng nhất để cân nhắc về hiệu quả của chính sách thuế.

Làm rõ nước ngọt có đường mức độ nào thì đánh thuế

Ngoài việc trả lời câu hỏi về mức độ hiệu quả biện pháp đánh thuế so với mục tiêu chính sách, VCCI cho rằng cũng cần tiên liệu một số tác động tiêu cực của chính sách này. 

Theo VCCI, mức thuế 10% có thể không ảnh hưởng nhiều đến các gia đình ở thành thị, nhưng sẽ là tác động đáng kể đối với khả năng chi tiêu của nhiều gia đình tại nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Thuế nước ngọt có thể sẽ không chỉ tước đi niềm vui của các em nhỏ nông thôn mà còn có thể làm chậm tiến trình xóa suy dinh dưỡng trẻ em.

Bên cạnh đó, thuế nước ngọt còn ảnh hưởng lớn đến các doanh nghiệp và người nông dân. Theo cách đánh thuế đề xuất của Bộ Tài chính, không chỉ các doanh nghiệp sản xuất nước giải khát, các doanh nghiệp mía đường, nông dân trồng mía chịu ảnh hưởng, mà có thể ảnh hưởng cả những doanh nghiệp, nông dân trong các ngành cà phê, chè, trái cây, thậm chí cả sữa (mặc dù sản phẩm sữa không bị đánh thuế nhưng nếu đánh thuế cà phê sữa, trà sữa, sữa trái cây thì có).

Bộ NN-PTNT thì thừa nhận: Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều thống nhất việc lạm dụng đồ uống có đường dẫn đến thừa cân, béo phì làm tăng rủi ro mắc các bệnh về tim mạch và tiểu đường.

Tuy nhiên, theo Bộ này, chưa có nghiên cứu nào đề cập đến sự lạm dụng trà, cà phê uống liền dẫn đến thừa cân, béo phí đưa đến tăng rủi ro bị các bệnh về tim mạch và tiểu đường ở Việt Nam, nhất là ở trẻ em - đối tượng vốn ít tiêu thụ sản phẩm này.

Trong khi đó, chủ trương chính sách chung hiện nay đều hướng tới khuyến khích ngành công nghiệp chế biến nông sản để giúp nâng cao giá trị gia tăng và tạo thị trường tiêu thụ sản phẩm cho nông dân.

Do vậy, Bộ NN-PTNT lưu ý cần xác định rõ khái niệm “đồ uống có đường” nhằm xác định rõ ở mức độ hàm lượng đường nào thì xếp vào nhóm này để áp thuế tiêu thụ đặc biệt cho phù hợp.

“Không nên đưa trà và cà phê uống liền vào danh mục nhóm đồ uống có đường chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”, Bộ NN-PTNT đề xuất.

Tuy nhiên, trong dự thảo mới nhất, Bộ Tài chính vẫn bảo lưu quan điểm đánh thuế với trà, cà phê uống liền có đường.