“Đột nhập” Tel Aviv - nơi ươm mầm những ý tưởng tỷ đô

Nhắc tới Israel nhiều người thường biết tới đó là đất nước nhỏ bé nằm trong khu vực Trung Đông đầy bất ổn và là nơi xảy ra những cuộc tranh cãi, tranh chấp lãnh thổ dai dẳng giữa Israel và Palestine. Đó là đất nước nhỏ bé cả về dân cư (hơn 8 triệu người) và diện tích hơn 22 nghìn km2. Đất nước có tới 3/4 là sa mạc, 1/4 còn lại là đồi núi với đất khô cằn.

Tài nguyên nhiên thiên không có gì nhưng bằng sự sáng tạo, không ngừng vươn lên, họ đã trở thành một nước có thu nhập bình quân đầu người thuộc hàng cao nhất thế giới, hơn 40 nghìn đô la Mỹ/người/năm; có nền nông nghiệp nói riêng và khoa học công nghệ phát triển bậc nhất thế giới và là quốc gia đầu tiên trên thế giới trở thành Quốc gia khởi nghiệp. Việt Nam cũng đang hướng tới một quốc gia khởi nghiệp. Vậy vì sao Israel thành công và có kinh nghiệm nào cho Việt Nam tham khảo?

Theo số liệu thống kê, tại thành phố Tel Aviv cứ 290 dân là có 1 startup và toàn thành phố có tới 1.500 startup, còn cả nước Israel là hơn 5.000 startup, đứng đầu thế giới.

Một trong những thương vụ mua startup lớn nhất thế giới vừa hoàn tất là Hãng công nghệ hàng đầu thế giới Intel mua lại công ty xe tự hành Israel có tên Mobileye với 15 tỷ 300 triệu đô la Mỹ. Mobileye là công ty có trụ sở đặt tại thành phố cổ Jerusalem (Israel) chuyên phát triển công cụ điều khiển hỗ trợ theo dõi xung quanh nhằm đưa ra những cảnh báo trước va chạm.

Công ty được thành lập vào năm 1999 bởi Giáo sư khoa học máy tính Amnon Shashua và một doanh nhân. Điều ít ai biết công ty trị giá chục tỷ đô la này lại bắt nguồn chỉ từ một câu hỏi vô tình của một sinh viên người Nhật khi vị giáo sư Shashua của trường Đại học Hilbrew đến Nhật Bản giảng bài đầu những năm 90 của thế kỷ trước.

Sinh viên Nhật hỏi vị giáo sư: hiện nay tình trạng tai nạn giao thông xảy ra khá phổ biến ở các nước và liệu ông có ý tưởng nào để ra một thiết bị tránh đâm va cho tài xế với chi phí thấp. Cậu sinh viên nguời Nhật kia chỉ nghĩ rằng đó là câu hỏi vô tình của mình trong khi nghe giảng về công nghệ máy tính, nhưng không ngờ giáo sư Shashua khi về Israel đã nghiên cứu và sáng chế ra thiết bị này. Sau 8 năm, ông đã cùng với một doanh nhân nguời Israel lập công ty chuyên cung cấp thiết bị tránh đâm va với khả năng phòng tránh các vụ đâm va lên tới 90%.

Đến nay thì công ty đã nổi danh thế giới, thiết bị Mobileye nhanh chóng được các hãng xe hơi nổi tiếng trên thế giới đặt mua.

Rất nhiều công ty khởi nghiệp thành công ở Israel, trong đó riêng năm nay đến thời điểm này có 78 công ty startup đã bán lại cho các doanh nghiệp lớn, các nhà đầu tư tầm cỡ toàn cầu như Intel.

Đặc điểm của những doanh nhân tiếp nối là họ không bao giờ ngừng liên kết những ý tưởng mới vào doanh nghiệp mới và họ coi trọng cuộc hành trình của mình hơn là cái đích. Theo tôi, đây là một đặc điểm mang tính dân tộc, vì bản thân tôi đã luôn xem những gì tôi làm như là một phần của cuộc hành trình để phục vụ nhà nước Do Thái. - Ông Amer Subhi Giám đốc phụ trách khu vực Đông Nam Á của Mobileye cho biết.

Đặc tính nổi bật của người Do Thái nói chung trên khắp thế giới và người Israel nói riêng là: luôn không bằng lòng với hiện tại, quyết tâm thay đổi, càng khó khăn càng phải quyết tâm vượt qua cho bằng được.

Có đến vô vàn ví dụ sinh động về việc người Do Thái vượt qua khó khăn như thế, và công ty dược Teva là một trong số đó. Ra đời từ năm 1901 do 3 dược sĩ người châu Âu gốc Do Thái tới Jerusalem để mở tiệm thuốc. Khởi đầu chỉ buôn bán thuốc, đến những năm 1960, bị các nuớc khối Arab cấm vận Israrel, công ty đứng trên bờ vực phá sản do không nhập khẩu được thuốc.

Chính khi bị dồn đến chân tường đã tạo bước ngoặt cho công ty. Họ quyết định từ buôn bán chuyển sang sản xuất, tự chủ toàn bộ. Đến nay trở thành công ty dược lớn nhất Israel và là TOP 15 công ty dược lớn nhất toàn cầu. Công ty sở hữu 1.800 công thức thuốc. Mạng lưới sản xuất và phân phối thuốc ở 60 quốc gia. Doanh thu năm ngoái đạt gần 30 tỷ đô la Mỹ.

Nói về bí quyết thành công, bà Joelle Inowlocki, Giám đốc truyền thông của Teva - người Bỉ gốc Do thái cho biết: đó là không ngừng sáng tạo: “Chúng tôi tập trung đầu tư cho nghiên cứu và phát triển. Mọi nhà khoa học đến với công ty đều được trân trọng, tạo môi trường làm việc. Chúng tôi dành tới 12% tổng doanh thu cho R&D. Hiện sử hữu hơn 900 nhà khoa học hàng đầu về lĩnh vực dược với phần lớn là giáo sư, tiến sỹ”.

Đây chỉ 2 trong vô vàn ví dụ về sự phát triển khoa học công nghệ vượt trội và nơi sản sinh ra những ý tưởng táo bạo trên toàn thế giới. Có rất nhiều yếu tố mang tới sự thành công như ngày nay của Israel, trong đó hai yếu tố nền tảng là lịch sử và văn hóa.

Các quốc gia đều có công thức chung là tạo mối liên kết Nhà nước - Nhà đầu tư và nhà khoa học chặt chẽ để thúc đẩy sáng tạo và phát triển. Song lại chỉ có Israel thành công nhất, đó là trong cái chung họ có bước đi riêng. Chính phủ Israel lập ra hẳn một Hội đồng Nhà khoa học - với tên gọi là Nhà khoa học trưởng phụ giúp Chính phủ ra các tiêu chí, ngành nghề lĩnh vực được Nhà nước hỗ trợ vốn và nhiều mặt khác để phát triển. Từ đó các doanh nghiệp startup khi có ý tưởng đáp ứng tiêu chí, được hội đồng này xét duyệt sau đó đựơc nhà nước cấp vốn, hỗ trợ các dịch vụ khác để biến ý tưởng thành hiện thực kinh doanh.

Khi ý tưởng đó thành công, bắt đầu có lợi nhuận, phần lợi nhuận đó lại đuợc chia lại cho Nhà nuớc và nguồn vốn đó lại tái đầu tư cho các startup khác. Tất nhiên nhiều dự án khởi nghiệp, nhiều ý tưởng thất bại kéo theo là số vốn đó bị mất nhưng điểm khá lý thú là người Israel không ngại điều đó. Thậm chí họ còn chia sẻ cặn kẽ nguyên nhân thất bại của mình với đồng nghiệp, với xã hội để cùng nhìn ra và tránh, và rồi lại tiếp tục lao vào nghiên cứu tìm tòi cái mới. Chỉ một dự án thành công ví như Mobileye, tạo ra lợi nhuận dư thừa bù đắp cho hàng chục, thậm chí hàng trăm dự án khởi nghiệp khác bị thất bại. Do vậy nhìn chung Nhà nước không bị lỗ khi đầu tư vốn mồi vào các startup.

Bà Margaus Stel Man, phụ trách báo chí của Tel Aviv - nơi mà cứ 290 ngừơi dân lại có một start up cho biết, thành phố có tới 90 trung tâm làm việc tập trung cho các startup, trong đó có 6 trung tâm do thành phố bỏ tiền xây dựng. Tại đây chính quyền thành phố cung cấp đầy đủ thông tin từ dữ liệu quốc gia, thông tin các nhà khoa học, các nhà đầu tư hàng đầu thế giới và các dịch vụ tiện ích khác để giúp startup kết nối trực tiếp bàn thảo ý tưởng và kêu gọi đầu tư ngay tại trung tâm. Thậm chí có cả những trung tâm chỉ dành riêng cho phụ nữ làm startup.

Bà Stel Man cho biết: Startup vào đây được tuyển lựa kỹ càng, được hỗ trợ tiền thuê mặt bằng và quan trọng hơn cả là họ được tiếp cận mọi thông tin họ cần để biến ý tưởng thành hiện thực. Mỗi dự án startup được người đưa ra ý tưởng coi như một thực thể sống: mới ra ý tưởng thì phải chăm bẵm ra sao, kết nối với ai để vun đắp ý tưởng đó; tới giai đoạn hiện thực hóa thì thử nghiệm thế nào, kêu gọi vốn các nhà đầu tư ra sao, cho đến khi trưởng thành.

Tại sao các startup không phát triển tiếp mà lại bán cho các công ty đa quốc gia? Trả lời câu hỏi này bà Margaus Stel Man cho biết: điều đầu tiên là các công ty đa quốc gia mua họ vẫn quyết giữ nguyên startup đó ở tại Israel để tận dụng luôn nguồn nhân lực ở đó để phát triển và có sẵn tài chính để mở rộng đầu tư.

Điều thứ 2 là khi bán startup, cha đẻ của ý tuởng đó một là tiếp tục làm việc tại công ty với vai trò CEO, hai là họ lại tiếp tục nghĩ ra các ý tưởng khác. Người Israel chúng tôi luôn không bằng lòng những cái hiện tại mà luôn khao khát tìm tòi cái mới. Có thể nói nôm na chúng tôi như những nhà sản xuất, có điều không phải sản xuất vật chất, mà là "sản xuất" ra ý tưởng, biến nó thành hiện thực. Các nhà đầu tư thấy hiệu quả mua lại, chúng tôi bán và lại bắt đầu tìm kiếm một cái gì đó mới mẻ hơn.

Có một điều khá lý thú là Chính phủ và chính quyền địa phương không can thiệp vào doanh nghiệp, vào các nhà khoa học. Họ đuợc tự do suy nghĩ, tự do ra ý tuởng và tự do kinh doanh. Nhà nước chỉ can thiệp lúc khởi đầu với các biện pháp hỗ trợ để phát triển hoặc khi dự án, ý tưởng đó có nguy cơ thất bại.

Nhà nước cũng chính là nhà môi giới giúp kết nối startup với các nhà đầu tư lớn trong nước và thế giới để họ rót vốn. Các chính khách, kể cả Thủ tướng hay Tổng thống Israel không ngại ngần tiếp xúc các nhà đầu tư và thay startup của mình giới thiệu, thuyết phụ họ đầu tư vào những phát minh đầy tiềm năng ứng dụng. Người Israel luôn quan niệm: Điều khiến bạn thích thú không phải ở việc tạo ra của cải, mà là tạo ra những cái mới.