Cà phê giả tràn lan: Hiểm họa khôn lường cho người tiêu dùng

Mới đây, Công an tỉnh Đắk Lắk đã bắt giữ đối tượng Lương Đình Đệ (26 tuổi, trú thị xã Buôn Hồ) về hành vi sản xuất, buôn bán cà phê bột giả. Tại xưởng sản xuất của đối tượng, tổ công tác đã thu giữ 1.500 kg cà phê được làm chủ yếu từ đậu nành rang xay và nhiều chất phụ gia khác, còn hàm lượng caffeine chỉ 0,5%. Đối tượng bị bắt khi đang đi giao gần 1 tấn cà phê bột giả cho các quán cà phê trên địa bàn huyện Ea H'Leo, tỉnh Đắk Lắk.

Cũng mới đây, Công an tỉnh Đắk Lắk đã ra quyết định khởi tố 2 bị can Nguyễn Thanh Hải - Chủ tịch HĐQT Công ty Sản xuất Thương mại Dịch vụ Phát Hải ở tỉnh Bình Dương và vợ là Lê Thị Thanh Tâm - Giám đốc Chi nhánh công ty này cũng về tội sản xuất, buôn bán cà phê bột giả.

Sản phẩm cà phê của công ty này gồm 10% cà phê hạt và các chất phụ gia, 70% đậu nành, 20% vỏ vụn cà phê. Hàm lượng caffeine chỉ từ 0,39% đến 0,41% so với bao bì ghi là 1%.

Qua thống kê số liệu từ sổ sách thu giữ cho thấy, trong 11 tháng đầu năm 2024, Chi nhánh Công ty Sản xuất Thương mại Dịch vụ Phát Hải đã sản xuất và bán ra thị trường 7 loại cà phê bột không bảo đảm chất lượng về hàm lượng caffeine, tổng cộng 344 tấn, giá trị khoảng 20 tỷ đồng.

Từ cuối năm 2022 đến nay, Công an tỉnh Đắk Lắk đã phát hiện, bắt giữ 12 vụ, 19 đối tượng sản xuất cà phê bột giả tương tự, thu giữ hơn 20 tấn cà phê bột giả của các đối tượng khi chưa kịp bán ra thị trường.

Để có những ly cà phê “thơm ngon” với giá từ 10.000 -15.000 đồng/ly hay những gói cà phê “nguyên chất” giá cả chỉ khoảng 60.000 đồng/kg được bày bán tràn lan trên thị trường hiện nay, ngoài 10% cà phê hạt, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cà phê giả đã trộn thêm rất nhiều phụ gia và tạp chất như: bắp, đậu nành, vỏ vụn cà phê… nướng cháy vào cùng cà phê. Những loại nguyên liệu này vừa tạo nên độ thơm, ngậy sau khi rang, đồng thời cũng có vị đắng khiến người tiêu dùng lầm tưởng là cà phê.

Song theo nhận định của một số nhà sản xuất, dù được rang xay bằng bí quyết nào thì cà phê “thứ thiệt” đều phải có những đặc điểm sau: Nước pha có màu nâu cánh gián sậm (chứ không phải đen); Mùi thơm nhẹ; Nước pha có độ sánh vừa phải tùy theo độ đậm và khi khuấy mạnh sẽ hình thành một lớp bọt vừa phải. Lớp bọt cà phê này khi vỡ sẽ phóng thích hương thơm tạo ra mùi đặc trưng cho cà phê.

Thạc sĩ Trần Trọng Vũ, giảng viên khoa Công nghệ thực phẩm – Trường đại học công nghệ Sài Gòn đã từng phân tích cụ thể về tác hại của những nguyên liệu dùng trong công nghệ sản xuất cà phê dởm sau:

Đậu nành hay bắp rang khét: Thông thường thực phẩm cháy khét là nguy hiểm, đặc biệt là thực phẩm chứa chất béo khi bị rang nấu ở nhiệt độ cao sẽ sinh ra các hợp chất có khả năng gây ung thư. Trong đậu nành và bắp đều chứa một lượng lớn chất béo như vậy.

Chất tạo màu đen: Để tạo màu đen cho nước cà phê, ngoài việc rang bắp và đậu nành cho cháy đen, người ta còn sử dụng màu caramel. Theo quy định của Bộ Y Tế thì màu caramel được sử dụng trong cà phê không giới hạn liều lượng. Song đó là quy định cho phụ gia thực phẩm, còn màu caramel tại các cơ sở sản xuất cà phê giả chủ yếu được nấu từ mật rỉ đường, vốn không được sử dụng trực tiếp cho người mà làm thức ăn gia súc hay nuôi cấy vi sinh.

Chất tạo vị đắng: Khi sử dụng chất độn, độ đắng sẽ giảm xuống. Dù đậu nành hay bắp rang khét có vị đắng nhưng không đủ. Trước đây các cơ sở có thể sử dụng thuốc ký ninh (vị thuốc trị sốt rét có vị đắng), nhưng hiện nay người ta thường mua hẳn caffeine, vừa có vị đắng đúng của cà phê rất mạnh, vừa có caffeine để người uống vẫn có cảm giác bị kích thích giống như cà phê thật.

Chất tạo sánh: Hiện nay, người ta hay dùng CMC (Carboxy methyl cellulose) để tạo sánh cho cà phê, vì đây là phụ gia được dùng trong thực phẩm và công nghiệp. Tuy nhiên, nếu là CMC công nghiệp thì có thể nguy hại do mức độ tạp chất cao hơn.

Chất tạo ngọt: Hiện nay người ta chủ yếu sử dụng chất tạo ngọt tổng hợp, và không được sử dụng quá nhiều. Tuy nhiên, ở một số nơi vẫn dùng Cyclamate (đường hóa học) là loại chất tạo ngọt bị cấm sử dụng do khả năng gây ung thư.

Chất tạo bọt: Nhiều cơ sở sử dụng những chất hoạt động bề mặt hoặc chất tẩy rửa để tạo bọt, thông thường là sodium lauryl sunfate hoặc sodium lauryl ether sunfate, các chất này đều dễ gây kích ứng da, tổn thương niêm mạc.

Vì thế, theo kiến nghị của Thạc sĩ Trần Trọng Vũ, để bảo vệ sức khỏe người dân cần có sự quản lý chặt chẽ của các cơ quan chức năng. Còn về phía người tiêu dùng, đừng quá đặt nặng vấn đề giá rẻ, hãy quan tâm đến sức khỏe của mình trước tiên, đừng để đến khi sự việc vỡ lở thì mới quay lại lo sợ. Chúng ta phải biết đòi hỏi được cung cấp thực phẩm an toàn và chấp nhận chi trả hợp lý cho nhu cầu sức khỏe của mình.

“Các “tín đồ” của cà phê nên đến cơ sở quen mua cà phê rang chưa xay và yêu cầu xay tại chỗ”, thạc sĩ Trần Trọng Vũ nói.