Vì sao hổ phách có thể 'đóng băng' cả thời gian?

Khoảng 100 triệu năm trước, một câu chuyện kỳ lạ đã diễn ra trong một khu rừng cổ ở Myanmar. Một con thằn lằn trong lúc săn mồi đã cắn đứt đầu một con chuồn chuồn. Nhưng trước khi nó kịp trốn thoát, cả hai đã bị dính vào dòng nhựa cây đặc quánh, tạo thành một cảnh tượng đóng băng mãi mãi trong thời gian.

Qua hàng chục triệu năm tiến hóa, nhựa cây này đã chuyển hóa thành hổ phách – một loại hóa thạch có khả năng ghi lại và bảo tồn các sinh vật với chi tiết tuyệt vời. Đây chính là lý do khiến hổ phách trở thành một trong những "kho báu" quan trọng giúp con người hiện đại hiểu thêm về cuộc sống cổ đại.

Khi nhắc đến hóa thạch, nhiều người thường nghĩ ngay đến phần còn lại của các loài động vật tiền sử bị chôn vùi trong đá. Các hóa thạch này thường chỉ giữ lại phần "khung xương" của sinh vật, trong khi đó, các mô mềm khác lại bị phân hủy hoàn toàn. Nhưng hổ phách thì khác. Loại hóa thạch này có thể đóng băng hình ảnh chân thực của các sinh vật trước khi chúng chết, giữ lại toàn bộ chi tiết từ da, thịt cho đến tư thế cuối cùng của chúng.

Nhựa cây dính nhớp từ các loài cây cổ đại, đặc biệt là từ các loài cây thuộc họ thông, đóng vai trò như một chiếc áo giáp bảo vệ sinh vật khỏi sự phân hủy do vi khuẩn và nấm mốc. Sau khi hóa thạch, nhựa cây biến thành hổ phách, có thể bảo tồn các sinh vật với mức độ nguyên vẹn đến khó tin, thậm chí vẫn còn sống động như đang hiện diện trước mắt chúng ta.

Với giá trị khoa học to lớn, hổ phách không chỉ là một hóa thạch mà còn là một loại đá quý đẹp mắt và có giá trị cao trong thị trường trang sức. Từ thời cổ đại, người ta đã biết đến và khai thác hổ phách. Trong "Bản thảo cương mục" – một tài liệu y học nổi tiếng từ thời nhà Minh của Trung Quốc, Lý Thời Trân đã ghi chép tỉ mỉ về các tính chất dược liệu của hổ phách. Đến nay, hổ phách không chỉ xuất hiện dưới dạng trang sức xa xỉ mà còn được tìm kiếm như một bằng chứng quý giá của các sinh vật cổ đại.

Trong những khối hổ phách đã được phát hiện, người ta tìm thấy những "ký ức cổ đại" quý giá như côn trùng, chim cổ xưa, và thậm chí cả những bông hoa đã tồn tại từ hàng triệu năm trước. Đây chính là minh chứng sống động về môi trường và sinh thái của những thời kỳ xa xưa mà con người chưa hề hiện diện.

Công nghệ bảo quản cơ thể sau khi chết đã luôn là một trong những tham vọng lớn không ngừng của con người, đặc biệt là các hoàng đế và tầng lớp quý tộc trong lịch sử. Những ngôi mộ cổ, những xác ướp từ thời cổ đại cho thấy con người luôn tìm kiếm cách để đạt đến sự bất tử, hoặc ít nhất là bảo tồn thi thể của mình qua hàng thiên niên kỷ. Tuy nhiên, dù cho các phương pháp ướp xác cổ đại có tinh vi đến đâu, chúng cũng không thể so sánh với mức độ bảo tồn của hổ phách.

Nhựa cây là chất dính cách ly các sinh vật khỏi không khí, ngăn chặn sự tấn công của các vi khuẩn và nấm mốc. Chính nhờ khả năng cô lập hoàn toàn này mà hổ phách đã ức chế sự phát triển của vi sinh vật và giữ lại các sinh vật cổ đại qua hàng triệu năm.

Fushun, một vùng đất nằm ở tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc, là một trong những mỏ hổ phách lớn nhất thế giới. Tại đây, vào những năm 1970, người ta bắt đầu phát hiện những viên hổ phách quý hiếm trong các vỉa than sâu hàng trăm mét dưới lòng đất. Vùng đất này đã từng là khu rừng nguyên sinh, với động thực vật phong phú, tạo nên điều kiện lý tưởng cho sự hình thành hổ phách chứa côn trùng và thực vật.

Quá trình hình thành hổ phách kéo dài hàng chục triệu năm và phụ thuộc vào nhiều điều kiện địa chất khắc nghiệt. Cách đây 50 triệu năm, khu vực Fushun là một vùng đất ngập nước, nơi có những rừng cây lá kim lớn. Nhựa cây từ những cây tuyết tùng ở đây đã chảy ra, tạo thành lớp keo dính bẫy các loài côn trùng và sinh vật nhỏ. Dòng nhựa sau đó được chôn vùi dưới lớp trầm tích và theo thời gian biến thành hổ phách.

Sự chuyển động của các mảng kiến tạo đã thay đổi hoàn toàn cảnh quan khu vực này, chôn vùi các cánh rừng dưới lòng đất hàng triệu năm. Với những điều kiện đó, những mảnh hổ phách chứa đựng dấu vết của cuộc sống cổ đại đã ra đời.

Hổ phách Fushun được hình thành từ thời kỳ cổ xưa, có niên đại hơn 50 triệu năm. Mỗi viên hổ phách là một tuyệt tác độc nhất vô nhị, lưu giữ dấu vết của thời gian, đồng thời mang lại giá trị nghệ thuật và khoa học quý báu. Các nhà điêu khắc và nghệ nhân thường tận dụng vẻ đẹp tự nhiên của hổ phách để tạo ra các tác phẩm trang sức và đồ trang trí.

Những viên hổ phách từ Fushun mang trong mình những bí mật của thời tiền sử và là minh chứng cho quá trình tiến hóa lâu dài của hành tinh chúng ta. Qua thời gian, những viên ngọc vàng này vẫn giữ được vẻ rực rỡ và hấp dẫn, như lời kể bất tận về sự sống cổ đại, làm say lòng không chỉ các nhà khoa học mà cả những người yêu thích vẻ đẹp của đá quý và thiên nhiên.