Từ loài cá suýt tuyệt chủng, đến đặc sản Việt Nam hàng triệu đồng

Ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, cụ thể là ở Tiền Giang và Cần Thơ, có một loài cá đặc sản phổ biến là cá mè vinh, thuộc họ cá Chép.

Cá mè vinh, có tên khoa học là Barbonymus gonionotus, thuộc chi Barbonymus (có khả năng không thuộc chi này), nằm trong họ Cá chép, là một trong năm loài cá được nuôi chủ lực ở Thái Lan. Loài cá này cũng được nuôi phổ biến ở một số quốc gia khác tại Đông Nam Á và được dùng làm nguyên liệu cho món tom yum, một món ăn nổi tiếng trong ẩm thực Thái Lan.

Cá mè vinh có ngoại hình không nổi bật với lớp vảy màu bạc được sắp xếp chồng lên nhau, cùng với lưng phình cao. Chúng thường di chuyển thành đàn, nên dễ bị bắt. Trung bình, một con cá mè vinh có chiều dài khoảng 30 – 40cm.

Tại Việt Nam, từng có thời điểm cá mè vinh trong tự nhiên dần biến mất. Trong ao, dưới sông rất khó tìm thấy bóng dáng cá mè vinh, khiến giá bán của chúng tăng cao đáng kể. Đôi khi, dù có tiền, người ta cũng không thể mua được vì chúng quá hiếm. Tình trạng này xuất phát từ việc săn bắt quá mức và thiếu kiến thức trong việc nuôi trồng.

Theo báo Dân Việt đăng bài tháng 6/2021, ngay trong mùa dịch Covid-19, lo sợ loài cá mè vinh - đặc sản của miền Tây Nam Bộ sắp đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, ông Hai On (Âu Văn On), Chi hội trưởng Chi hội nghề cá xã Hậu Mỹ Bắc A (huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang) đã tìm kiếm chúng dưới các kênh rạch và sông để bắt và ươm những con cá giống.

Cá mè vinh sinh sản lần đầu vào khoảng 1 năm tuổi. Ngoài tự nhiên, mùa vụ sinh sản của cá thường kéo dài từ tháng 5 đến tháng 9. Cá mè vinh phát triển sinh sản từ 4 đến 5 lần mỗi năm, mỗi lượt sinh sản có thể đẻ đến hàng trăm nghìn quả trứng. Trứng cá mè vinh thuộc loại bán trôi nổi như cá mè trắng. Trong điều kiện nhiệt độ nước dao động từ 27 – 29 độ C, trứng cá mè vinh sẽ nở sau 12 giờ.

Nhận thức được điều này, cư dân tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã tận dụng lượng trứng lớn để cải thiện sản lượng phát triển của loài cá này. Chính nhờ việc này mà cá mè vinh giờ đây không còn hiếm hoi như trước nữa.

Ngoài ra, cá mè vinh cũng là loài có khả năng thích nghi tốt với việc ăn uống và nuôi dưỡng. Chế độ ăn của chúng chủ yếu bao gồm rau, tảo và thực vật dưới nước. Trong trường hợp thiếu thực vật, chúng có thể chuyển sang ăn các loại vi sinh vật nhỏ và bã hữu cơ do con người tạo ra.

Theo báo Dân Việt, từ những ao ương cá giống nhỏ lẻ ban đầu, giờ đây ấp Mỹ Chánh 4, xã Hậu Mỹ Bắc A, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang, đã phát triển được 150 ha ao ương cá bột và cá hương (cá giống) với sự tham gia của 80 hộ gia đình. Mỗi năm, khu vực này cung cấp cho thị trường từ 300 đến 500 tấn cá giống các loại, mang về doanh thu hàng chục tỷ đồng. Thị trường chính cho cá giống này là vùng Đồng bằng sông Cửu Long và còn được xuất khẩu đi Campuchia.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang, trong bối cảnh tái cơ cấu nông nghiệp, thích nghi với biến đổi khí hậu, giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho bà con nông dân ở những vùng khó khăn, các huyện và thị thuộc vùng kiểm soát lũ đầu nguồn sông Tiền, bao gồm huyện Cái Bè, đang chú trọng phát triển nghề ương, nuôi thủy sản nước ngọt. Nghề này, đặc biệt là việc ương giống cá mè vinh, một đặc sản của địa phương, đã góp phần quan trọng trong việc giảm nghèo ở nông thôn, giúp người dân xây dựng được cơ sở kinh tế vững chắc, là nền tảng quan trọng giúp huyện Cái Bè hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới trong năm 2023.

Thịt cá mè vinh không những ngon mà còn rất giàu giá trị dinh dưỡng, chứa đầy các khoáng chất và dưỡng chất cần thiết. Điều đặc biệt khi chế biến cá mè vinh là không nên cạo vảy, việc để nguyên vảy sẽ làm tăng hương thơm cho món ăn. Khi chuẩn bị nấu, chỉ cần loại bỏ nội tạng và rửa sạch với nước muối.

Cá mè vinh được coi là đặc sản vào mùa lũ bởi chất thịt ngọt, mềm, béo ngậy và thơm. Chúng có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như kho, nướng than, chiên tươi, nấu canh chua bông súng, làm mắm và làm chả.

Vào năm 2021, mức giá cá mè vinh đã ổn định, giao động từ 180.000 đến 220.000 đồng một kg. Tức là, một con cá mè vinh nặng 5kg có thể có giá lên đến một triệu đồng.