Loại 'rễ cây' quý nhất thế giới ở Việt Nam: 10 năm mới lớn

Nằm giữa trái tim của dãy Trường Sơn hùng vĩ, sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis Ha et Grushv.) được mệnh danh là "loại rễ cây quý" của núi rừng Việt Nam. Được phát hiện vào năm 1973, loài sâm này nhanh chóng tạo nên làn sóng quan tâm lớn từ cả trong và ngoài nước bởi giá trị dược liệu đặc biệt mà nó mang lại. Cả nước chỉ có 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam có sâm Ngọc Linh.

Sâm Ngọc Linh hay còn gọi là sâm đốt trúc, cây thuốc giấu, sâm khu năm. Loại sâm này thường mọc ở độ cao trên 1200m tại đỉnh núi Ngọc Linh, phải đến 10 năm cây mới trưởng thành.

Mô tả chi tiết Sâm Ngọc Linh có dáng vẻ thanh tao với thân cây toàn màu xanh lục hoặc phảng phất sắc tím, cao trung bình từ 40 đến 100 cm. Thân cây nhỏ, đường kính chỉ khoảng 4mm, nhưng lại nổi bật với những đốt rõ ràng, cách nhau từ 0.5 đến 0.7 cm, tạo nên hình ảnh giống như cây trúc, một loại biểu tượng của sự thanh cao và ngay thẳng.

Lá của sâm Ngọc Linh mọc xen kẽ ở các đốt, lá kép cùng hình chân vịt, mép răng cưa và phủ đầy lông mịn cả hai mặt. Trên đỉnh cùng của thân là các lá kép đón nắng.

Khi Sâm Ngọc Linh được 4 – 5 tuổi thì mới có hoa và mỗi năm chỉ nở một lần duy nhất, mỗi bông có đến 60-100 hoa màu vàng nhạt, cùng với nhị và vòi nhụy như đang mở rộng vòng tay đón ánh sáng.

Rễ của loài sâm này uốn lượn trên mặt đất với nhiều rễ phụ và củ. Quả của sâm Ngọc Linh, với sắc xanh tươi khi nhỏ, chuyển qua xanh đậm, vàng lục, và cuối cùng là màu đỏ cam rực rỡ khi chín, tượng trưng cho sức sống mãnh liệt của loài thực vật này.

Không chỉ là một sản phẩm dược liệu với nhiều công dụng chữa bệnh, Sâm Ngọc Linh còn chứa đến 52 loại saponin, một số lượng lớn các acid amin, acid béo và nguyên tố đa vi lượng, mang lại lợi ích sức khỏe vượt trội so với các loại sâm khác như sâm Hàn Quốc hay sâm Mỹ.

Hồng sâm của Hàn Quốc và Triều Tiên là 2 loại sâm thượng hạng của thế giới, có chứa khoảng 25 loại saponin (sâm tươi), hoặc 32 loại saponin (sâm khô) khác nhau. Còn theo ghi nhận từ Bộ Y tế Việt Nam, sâm Ngọc Linh có tới 52 loại saponin, trong đó có 26 loại chưa được xác định. Chính yếu tố này đã đưa sâm Ngọc Linh thành loại sâm quý bậc nhất thế giới.

Điều này không chỉ khiến cho sâm Ngọc Linh trở thành một trong những loại nhân sâm đắt giá nhất hiện nay mà còn đem lại tiềm năng lớn trong việc phát triển các sản phẩm dược phẩm và thực phẩm chức năng.

Sâm Ngọc Linh còn chứa đựng 17 loại acid amin, 7 hợp chất polyacetylen, và đến 20 loại khoáng chất vi lượng, hỗ trợ cơ thể trên nhiều phương diện.

Những công dụng không thể phủ nhận của Sâm Ngọc Linh bao gồm việc củng cố năng lực miễn dịch, cải thiện sức đề kháng của cơ thể. Nó còn là một loại thuốc giảm đau họng, điều trị ho và long đờm hiệu quả.

Những người sau khi bệnh sẽ tìm thấy ở loại sâm này một nguồn bồi bổ tuyệt vời, giúp cải thiện giấc ngủ và tăng cường sức khỏe, đặc biệt hữu ích cho những người thiếu máu hay lớn tuổi.

Ngoài ra, sâm Ngọc Linh còn có khả năng giải độc gan, chống lại các tổn thương do xơ gan, hỗ trợ cầm máu và phòng chống bệnh ung thư một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, sự quý hiếm của Sâm Ngọc Linh cũng đặt ra thách thức cho ngành trồng trọt và bảo tồn loại sâm này. Loài thực vật quý hiếm này mất đến 10 năm mới trưởng thành, và việc khai thác không kiểm soát đã khiến cho sâm Ngọc Linh phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng.

Trong những năm gần đây, các nghiên cứu về sâm Ngọc Linh không ngừng được mở rộng và chứng minh thêm về giá trị y học của loài sâm này. Các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh cũng dần trở nên đa dạng hơn, từ việc sử dụng truyền thống là ngâm rượu, ngâm mật ong đến những sản phẩm hiện đại hơn như nước giải khát, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và cả dược phẩm.

Theo trang Kỷ lục Việt Nam, vào năm 2016, tại một ngôi làng nhỏ thuộc huyện Nam Trà My của tỉnh Quảng Nam, một củ sâm Ngọc Linh với tuổi đời lên đến 156 năm đã trở thành điểm sáng thu hút sự chú ý của cả cộng đồng quốc tế. Được mệnh danh là "vô địch thế giới" về độ tuổi, củ sâm này đại diện cho sự sống mãnh liệt và quý giá của loài thực vật đặc hữu này.

Hành trình phát hiện và xác lập kỷ lục của củ sâm Ngọc Linh quý hiếm là một câu chuyện đầy thú vị. Củ sâm này được khám phá trong một khu rừng nguyên sinh, nơi nó đã sống sót qua biết bao thăng trầm của lịch sử và biến đổi của thiên nhiên. Những năm tháng dài lâu ấy đã chứng kiến củ sâm tích lũy một lượng lớn dưỡng chất và saponin, làm tăng thêm giá trị dược liệu của nó.

Quá trình bảo tồn và nghiên cứu cây sâm Ngọc Linh lâu đời này đang được các chuyên gia và nhà khoa học đặc biệt quan tâm. Họ hy vọng rằng qua việc nghiên cứu kỹ lưỡng, những bí mật về sức khỏe và lợi ích mà loại sâm này mang lại sẽ được khai phá và ứng dụng rộng rãi hơn trong y học hiện đại.

Mặc dù vậy, vấn đề đặt ra là tại sao sâm Ngọc Linh vẫn chưa thực sự có một thương hiệu mạnh mẽ trên thị trường, đặc biệt là trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia. Hiện nay, mặc dù có giá trị kinh tế cao, sâm Ngọc Linh vẫn chủ yếu được tiêu thụ ở thị trường nội địa và chưa thực sự vươn xa ra thị trường quốc tế.

Phía trước, Việt Nam cần một chiến lược kỹ lưỡng để thực sự đưa sâm Ngọc Linh trở thành biểu tượng cho sức mạnh y dược của quốc gia, từ việc nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm cho đến việc quảng bá và xây dựng thương hiệu. Với bề dày văn hóa lịch sử và giá trị dược liệu vượt trội, sâm Ngọc Linh hoàn toàn có khả năng sánh vai cùng các thương hiệu sâm nổi tiếng trên thế giới và trở thành một niềm tự hào của Việt Nam trên trường quốc tế.