Tại buổi lễ diễn ra 13h ngày 6/10 (giờ Stockholm, tức 18h - giờ Hà Nội), đại diện Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố tác giả người Pháp Annie Ernaux đã giành giải Nobel Văn học năm 2022 cho "lòng dũng cảm và sự nhạy bén” được thể hiện trong những cuốn tự truyện xuất sắc của bà.
Giải thích cho sự lựa chọn của mình, Viện Hàn lâm Thụy Điển chia sẻ, bà Ernaux luôn kiên trì khảo sát cuộc sống ở nhiều góc độ khác nhau, ở những thái cực có sự khác biệt sâu sắc liên quan đến vấn đề giới tính, ngôn ngữ và tầng lớp xã hội.
Khi biết mình đạt được giải thưởng cao quý này, Ernaux xúc động cho rằng đây là giải thưởng "vô cùng lớn".
 |
| Tác giả người Pháp Annie Ernaux đã giành giải thưởng Nobel văn học danh giá cho "lòng dũng cảm và sự nhạy bén” trong cách viết của mình. |
Luôn nhìn thẳng sự thật, ngôn ngữ "sắc như dao"
Trước đây, Annie Ernaux từng nói rằng viết lách là một hành động chính trị, mở mang tầm mắt của chúng ta về sự bất bình đẳng trong xã hội. Với mục đích này, bà đã sử dụng ngôn ngữ như một “con dao” sắc bén để xé toạc những bức màn tưởng tượng.
Hành trình văn chương của bà là một con đường dài với nhiều gian truân. Anders Olsson, thành viên Học viện Thụy Điển nói với Reuters: "Bà ấy là một người phụ nữ can đảm”.
 |
| Ernaux sinh năm 1940 tại Pháp, sinh ra trong một gia đình làm nghề bán tạp hóa từ Normandy ở miền bắc nước Pháp. |
Sau tác phẩm gây tiếng vang "Một chỗ trong đời",
Ernaux tiếp tục giới thiệu đến bạn đọc cuốn "Chuyện một người phụ nữ" (Une femme, 1987). Tác phẩm mô tả chân thực về mẹ của Ernaux - người phụ nữ vô cùng mạnh mẽ và luôn giữ phẩm cách cao quý, dẫu cuộc sống trải qua vô vàn những khó khăn.
Cũng trong tác phẩm này, bạn đọc dễ dàng tiếp cận được phong cách viết đặc trưng của Ernaux, đó là luôn có sự dịch chuyển giữa thể loại tiểu thuyết, xã hội học và lịch sử.
Tiếp tục dòng chảy nhìn thẳng quá khứ, năm 1996, Annie Ernaux cho ra đời tác phẩm "Ô nhục" (La honte). Đây lại là bức chân dung bằng văn học về người cha của bà. Ernaux thậm chí không giấu diếm sự thật khi diễn giải chân thực cơn thịnh nộ mà người cha đã dành cho mẹ của bà.
Ngay từ những dòng đầu tác phẩm, Annie Ernaux đã tái hiện câu chuyện đau lòng về gia đình mình: "Cha tôi đã cố giết mẹ tôi vào đầu giờ chiều một ngày chủ nhật tháng sáu". Cũng trong cuốn sách này, bà viết: "Tôi luôn muốn viết một cuốn sách mà mình không biết phải nói gì sau khi nó đã kết thúc, một cuốn sách khiến tôi không thể chịu nổi ánh nhìn soi mói của người khác".
Còn trong
tác phẩm "Mémoire de fille" (Hồi ức thiếu nữ, 2016), bà giới thiệu tới độc giả những cảm xúc chân thật về quãng thời gian thanh xuân của mình những năm 1950. Trong tác phẩm này, bà gửi gắm một thông điệp đầy ý nghĩa: "Khi bạn muốn làm rõ sự thật đang tồn tại… sẽ luôn có một điều bị mất đi: sự trống vắng cảm giác thấu hiểu về trải nghiệm của mình vào khoảnh khắc chính bạn đang tự trải nghiệm.” Chướng ngại này được bà gọi là “độ mờ của hiện tại”.
Có thể nói, Annie Ernaux luôn biết cách thể hiện cá tính đặc biệt, phong cách sống điềm tĩnh nhưng vô cùng quả cảm trong các tác phẩm của mình. Với lối viết sáng rõ và ngôn ngữ chân thực, giản dị, bà đã giúp bạn đọc thấm thía nỗi thống khổ trong trải nghiệm về giai cấp, mô tả nỗi ô nhục, ghen tị và sự bất khả trong việc nhận ra bản chất của chính mình.
Nhà văn của nữ quyền
Ngay sau khi biết tin Annie Ernaux thắng giải Nobel văn học 2022, ngày 6/10, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng lời chúc mừng trên Twitter, nhận xét bà là "tiếng nói tự do của phụ nữ và những người bị lãng quên".
Rima Abdul Malak - Bộ trưởng Văn hóa và Thông tin Pháp thì nhận định, Ernaux là nguồn cảm hứng vô tận về cuộc sống dũng cảm và sự tự do. Ernaux là người Pháp thứ 16 và phụ nữ thứ 17 đạt vinh dự này.
Annie Ernaux cũng được tờ Barrons ca ngợi là "biểu tượng nữ quyền cho nhiều thế hệ ở Pháp và hơn thế nữa".
Các chuyên gia đều nhận định, trong suốt cuộc đời sáng tác của mình, bà luôn khát khao thông qua văn học để lý giải bản thân, đồng thời truyền cảm hứng sống tích cực cho nhiều phụ nữ khác.
Ngay trong cuốn sách đầu tay "Cleaned Out" (1974), Annie Ernaux đã đề cập đến việc phá thai bất hợp pháp của nhiều phụ nữ thuộc tầng lớp lao động. Trước khi luật thay đổi vào năm 1975, nhiều phụ nữ đã phải trải qua cảm giác đau đớn hãi hùng khi chấp nhận sử dụng các thủ thuật nguy hiểm, đe dọa tính mạng.
Theo tờ The Conversation, ngay từ những ngày đầu dấn thân vào con đường sáng tác, Ernaux đã thể hiện là một cây bút trung thực, lột tả trần trụi và chân thực những góc khuất của cuộc sống.
 |
| Bà là người đóng góp rất quan trọng trong việc đổi mới hồi ký và tự truyện. |
Đáng chú ý, tiểu thuyết "Happening" năm 2000 của Ernaux cũng kể về trải nghiệm phá thai của chính bà. Đó là biến cố lớn với Annie Ernaux vào năm 1963, khi bà còn là sinh viên ở Rouen và nước Pháp vẫn áp dụng đạo luật cấm phá thai. Cuộc sống của bà thực sự trở thành địa ngục khi phát hiện mang thai ngoài ý muốn. Đó là những chuỗi ngày lo sợ và tuyệt vọng của Ernaux khi bạn trai và bạn bè thân thiết lần lượt bỏ rơi bà. "Tôi thấy thứ đang lớn lên trong mình là sự kỳ thị với những thất bại trong xã hội", nhân vật Annie bộc bạch.
Cuốn sách truyền tải thông điệp ý nghĩa về quyền làm chủ cơ thể của phụ nữ, sau đó đã được chuyển thể thành phim và giành giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venice năm 2021.
The Guardian nhận định, nhà văn Annie Ernaux đã kế thừa xuất sắc vai trò của nhà văn, nhà triết học và cũng là người luôn đấu tranh cho nữ quyền nước Pháp - Simone de Beauvoir. Tác giả Catherine Taylor không tiếc lời khen ngợi dành cho bà: "Giờ người soạn biên niên sử vĩ đại đã giành được phần thưởng xứng đáng, đó là giải thưởng văn học lớn nhất".
Ernaux sinh năm 1940 trong một gia đình làm nghề bán tạp hóa ở Normandy thuộc miền bắc nước Pháp. Bà học tại Đại học Rouen, sau đó dạy tại một trường trung học. Từ năm 1977 đến năm 2000, bà là Giáo sư tại Centre National d'Enseignement par Correspondance.
Huỳnh Dũng (Theo Reuters/NPR/Theguardian)