Câu chuyện về Hou Yi và vợ là một trong những truyền thuyết dân gian nổi tiếng về nguồn gốc Tết Trung thu ở Trung Quốc. Theo đó, vào thời xa xưa, trên bầu trời có tới 10 mặt trời. Ánh sáng của 10 mặt trời làm cháy rụi mọi loại cây cối, đẩy con người lâm vào nạn đói nghèo thảm khốc. Trước tình thế đó, một người anh hùng có tên Hou Yi đã quyết định lên trên đỉnh núi Côn Lôn. Tại đây, người anh hùng Hou Yi đã sử dụng sức mạnh siêu phàm của mình, giương cung và bắn hạ 9 mặt trời. Hou Yi đã để lại mặt trời cuối cùng và duy nhất để nó mọc vào buổi sáng và lặn vào buổi chiều.
Với hành động cứu giúp người dân khỏi bể khổ, Hou Yi trở thành người anh hùng được mọi người kính trọng và yêu quý. Nhiều người ngưỡng mộ tài năng của Hou Yi đã theo người anh hùng này học tập võ thuật. Peng Meng là một trong số những người theo học võ của Hou Yi.
Hou Yi có người vợ xinh đẹp, hiện hậu tên là Chang E. Một hôm, trên đường lên núi Côn Lôn theo lời mời của bạn bè, Hou Yi gặp Nữ hoàng Wangmu và được tặng một lọ tiên đan. Nếu uống lọ tiên đan này thì Hou Yi sẽ ngay lập tức bay lên trời và trở thành người trường sinh bất lão. Tuy nhiên, Hou Yi không muốn rời xa vợ nên đã không sử dụng tiên đan ngay. Người anh hùng đã đưa lọ tiên đan cho Chang E đem cất đi. Chang E cất báu vật trong một ngăn kéo ở bàn trang điểm nhưng đã bị Peng Meng nhìn thấy .
Vào một ngày khi Hou Yi dẫn các học trò đi săn bắn, Peng Meng đã cầm thanh kiếm trong tay và ép Chang E phải đưa cho hắn lọ tiên đan. Biết được bản thân không thể đánh thắng Peng Meng nên Chang E đã đưa ra quyết định khó khăn để tiên đan không rơi vào tay kẻ xấu. Cô quay lại bàn trang điểm để lấy lọ tiên đan rồi nhanh chóng uống nó. Ngay sau đó, cơ thể của Chang E từ từ rời khỏi mặt đất, bay lên cung trăng. Thấy vậy, Peng Meng liền bỏ trốn.
Khi Hou Yi trở về nhà lúc trời tối, người anh hùng đã biết những chuyện xảy ra trong nhà lúc ông đi vắng từ lời kể của những người hầu gái. Trước nỗi đau mất vợ, Hou Yi ngước nhìn lên bầu trời đêm và gọi to tên của người vợ yêu dấu. Sau đó, ông vô cùng ngạc nhiên khi thấy Mặt trăng trở nên sáng hơn và xuất hiện một bóng hình giống hết vợ của ông. Thấy vậy, Hou Yi cố đuổi theo mặt trăng nhưng không bao giờ có thể đuổi kịp.
Sau nhiều ngày đêm suy nghĩ về vợ, Hou Yi đã bố trí một bàn thờ ở khu vườn sau nhà - nơi mà Chang E rất thích. Trên chiếc bàn ấy, Hou Yi đặt nhiều mứt kẹo và các loại trái cây mà Chang E thích nhất. Hou Yi sau đó tổ chức một buổi lễ để tưởng nhớ đến người vợ yêu dấu Chang E - người đang dõi theo ông ở cung trăng.
Khi người dân được nghe kể về câu chuyện của Chang E với người anh hùng Hou Yi, họ cũng lập bàn thờ và cầu nguyện cho Chang E gặp may mắn và bình an. Kể từ đó, tín ngưỡng thờ cúng Mặt trăng ngày càng phổ biến. Tùy từng địa phương, phong tục thờ cúng Mặt trăng có sự khác nhau nhưng đều có điểm chung là người dân vào dịp 15/8 âm lịch thường thể hiện tình yêu thương và cầu mong gia đình, bạn bè có cuộc sống tốt đẹp hơn. Từ đó cho đến nay, cứ mỗi năm một lần, vào Rằm tháng Tám, người dân lại tổ chức Tết Trung thu, cùng các thành viên trong gia đình sum họp, thưởng trăng, phá cỗ, rước đèn...
Tâm Anh (theo China.org)