Trí thức Việt về nước chưa đến 0,1%
Ông Võ Xuân Hoài, Phó Tổng Thư ký Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) cho hay, tiềm năng của trí thức người Việt Nam ở nước ngoài là rất lớn. Đây là một nguồn lực quan trọng, một “kho báu lộ thiên” đối với sự phát triển của đất nước trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế.
Điều đáng nói, thời gian qua, chúng ta vẫn chưa phát huy hết khả năng của nguồn lực này. Trí thức kiều bào chưa thể gắn kết, hợp tác hài hòa với các đồng nghiệp trong nước, chưa phát huy được hết thế mạnh của mình.
 |
| Ông Võ Xuân Hoài, Phó Tổng Thư ký Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài phát biểu tại Hội thảo “Trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng và phát triển đất nước” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức. Ảnh: Mai Loan. |
Thực tế, số lượng trí thức ngày càng tăng do số lượng sinh viên đi học nước ngoài càng nhiều. Cụ thể, có khoảng 600.000 trí thức người Việt Nam đang làm việc trong các cơ sở khoa học, viện nghiên cứu, trường đại học và cơ sở kinh doanh ở nước ngoài.
“Tuy nhiên, số lượng trí thức, chuyên gia, nhà khoa học NVNONN về nước trực tiếp tham gia đóng góp và xây dựng đất nước còn rất khiêm tốn, hiện mới dừng lại ở mức gần 300 - 500 người/năm, tức chỉ tương đương chưa đến 0,1%. Ngoài một số ít cá nhân đã về nước lâu năm, còn lại phần lớn về nước giảng dạy, tham dự hội thảo, tặng trang thiết bị hoặc tham gia chương trình, dự án song phương trong một khoảng thời gian nhất định”, ông Hoài cho hay..
Theo ông Hoài, các bộ ngành, địa phương, các trường đại học, viện nghiên cứu đều có nhu cầu thu hút chuyên gia, trí thức kiều bào về hợp tác, làm việc, tuy nhiên chưa có các chương trình, dự án khả thi.
Vai trò của trí thức kiều bào mới được đề cập chung chung trên nhiều văn bản giấy tờ, kết quả của các cuộc hội nghị, hội thảo mà không được triển khai trên thực tế hoặc các kiến nghị, đề xuất của kiều bào chưa được giải quyết. Các bộ ngành, địa phương chưa xác định đúng nhu cầu sử dụng cũng như thiếu thông tin về chuyên gia, trí thức NVNONN nên rất khó trong việc tham khảo và sử dụng…
Việc đầu tư về tài chính và nhân lực trong nước dành cho việc thu hút nguồn lực của chuyên gia, trí thức NVNONN còn khiêm tốn. Bên cạnh đó là những khác biệt về thể chế, rào cản ngôn ngữ, nhận thức không tương đồng về các vấn đề, đặc biệt các vấn đề chuyên môn sâu giữa chuyên gia, trí thức NVNONN và các đồng nghiệp trong nước.
Tránh tư duy nghiêng về “khai thác”, đặt nhẹ “lợi ích”
Ông Võ Xuân Hoài cho hay, trước hết, cần xác định rõ những vướng mắc, cản trở sự đóng góp của người Việt ở nước ngoài nói chung và trí thức người Việt ở nước ngoài nói riêng để có những giải pháp tháo gỡ, khơi thông.
“Giữa chính sách “khai thác” nguồn lực “mềm” đáng quý này và vấn đề lợi ích chính đáng cần phải phải được xem xét kỹ lưỡng, hài hòa, tránh tư dư một chiều nghiêng về “khai thác” và đặt nhẹ “lợi ích”, vì như vậy trí thức kiều bào mới không có cảm giác bị “lợi dụng” mà sẵn sàng cống hiến cho đất nước. Chúng ta cần phải có những chính sách, cơ chế phù hợp để khơi dậy tình yêu nước, lòng tự tôn dân tộc của NVNONN, phải đem lại cho họ cảm giác được trân trọng, từ đó đóng góp của họ mới thực sự chân thành, hết lòng hết sức và hiệu quả”, ông Hoài cho hay.
Ông Võ Xuân Hoài cho biết, hiện nay, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đang xây dựng cơ sở dữ liệu về trí thức người Việt Nam ở nước ngoài, tập hợp danh sách trên 100.000 người có thông tin từng ngành, nghề và địa chỉ.
Nhưng danh sách này còn khá khiêm tốn so với tổng số trí thức NVNONN, vì vậy, cần đẩy nhanh tiến độ điều tra xã hội học và khi có dữ liệu tương đối cần giữ liên hệ thường xuyên với họ để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng chính đáng và sẵn sàng tham vấn những vấn đề trong nước đang cần thiết.
Trí thức người Việt ở nước ngoài có sự quan tâm đặc biệt tới chính trị, tuy nhiên tiếng nói của họ vẫn còn mang tính tự phát, lẻ tẻ, thiếu định hướng. Do đó, việc xây dựng cơ sở dữ liệu và thành lập nhóm hoạt động sẽ tập hợp được số lượng cũng như định hướng được nội dung sinh hoạt, chủ điểm.
“Đảng và Nhà nước cần sớm hoàn thiện và ban hành các chính sách trọng dụng và đãi ngộ NVNONN. Nhà nước có thể ban hành những chính sách cho phép bổ nhiệm chuyên gia, trí thức NVNONN có năng lực vào các vị trí lãnh đạo, quản lý ở các cơ quan cấp Cục, Vụ, Viện hoặc Trưởng phòng thí nghiệm, Giám đốc dự án...”, ông Hoài cho hay.
Cũng theo ông Hoài, không chỉ chú trọng vào các chuyên gia, trí thức đã thành danh ở nước ngoài mà cần mạnh dạn tin dùng và tạo cơ hội cho các tài năng trẻ tuổi. Cần chú trọng thu hút những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc từ các nước trở về, có chính sách sử dụng những lao động có kỹ năng, tay nghề được tu nghiệp tại các nước phát triển.
Bên cạnh đó, có thể xem xét khả năng ban hành quy chế theo hướng mở rộng phân cấp và tăng tính tự chủ cho các bộ ngành, địa phương hay các đơn vị cơ sở của các cơ quan nghiên cứu khoa học, đào tạo có nhu cầu sử dụng chuyên gia, trí thức NVNONN về làm việc.
Cần phải có chính sách bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với chuyên gia, trí thức NVNONN. Nhờ có chính sách bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ mà kiều dân mới thấy những đóng góp của họ được trọng dụng một cách xứng đáng và tạo được động lực khuyến khích họ trở về quê hương xây dựng và phát triển đất nước.
“Để thu hút nhân tài về nước đã khó, giữ chân họ ở lại làm việc, công hiến càng khó hơn. Nhà nước cần xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt đối với chuyên gia, trí thức NVNONN có trình độ chuyên môn cao”, ông Hoài nhấn mạnh.
Tạo dựng môi trường hấp dẫn trí thức NVNONN
Ông Võ Xuân Hoài cho hay, trong chuyến thăm và làm việc tới Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) gần đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn Trung tâm phải "hội tụ trí tuệ và lan toả lợi ích đổi mới sáng tạo Việt Nam", trở thành nơi hội tụ trí tuệ trên khắp thế giới, không kể biên giới, khoảng cách, tuổi tác, từ đó, tạo ra nguồn lực để tiếp tục lan toả lợi ích, giá trị cho toàn xã hội và tiếp tục phát triển Trung tâm.
 |
| Hội thảo “Trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng và phát triển đất nước” có sự tham dự của đông đào trí thức. |
Từ đó cho thấy Đảng và Nhà nước rất quan tâm tới việc nghiên cứu, xây dựng mô hình thí điểm thu hút NVNONN có trình độ về nước phát triển khoa học công nghệ thông qua Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam đã được hình thanh.
Việt Nam cần thành lập một số trung tâm trong một số ngành mũi nhọn và lĩnh vực ưu tiên hiện nay, là đầu mối kết nối với các trung tâm nghiên cứu xuất sắc trên thế giới và là đầu tàu nhằm cải tiến nền khoa học công nghệ nước nhà.
“Phải tạo dựng những trung tâm đó thành môi trường “thiên đường” với đầy đủ điều kiện để hấp dẫn sự trở về lâu dài của các nhân tài NVNONN và họ có thể phát huy được tối đa sở trường của mình, cống hiến hết mình cho công việc”, ông Hoài nhấn mạnh.
Cũng theo ông Hoài, hiện nay, ngân sách cấp cho Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài – đơn vị chuyên trách về công tác đối với NVNONN để triển khai các hoạt động vận động, thu hút nguồn lực trí thức NVNONN còn rất hạn chế. Đã đến lúc cần rà soát và cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong việc sử dụng ngân sách thực hiện nhiệm vụ này.
Đại diện Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài cho hay, nét chung của trí thức NVNONN là tinh thần dân tộc, yêu quê hương đất nước và mong muốn được góp sức phát triển đất nước hùng mạnh. Cũng từng là một trí thức NVNONN trở về quê hương, trực tiếp tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng đất nước và hội nhập quốc tế, ông Võ Xuân Hoài hy vọng những những kiến nghị của mình sẽ phần nào giúp ích được Nhà nước trong việc phát huy tối đa nguồn tài nguyên đặc biệt này, khơi thông dòng chảy “chất xám Việt”, tạo cú hích trong các lĩnh vực then chốt.
Mời quý độc giả xem video TSKH. Phan Xuân Dũng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phát biểu tại Lễ Kỷ niệm 60 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ đội ngũ trí thức và 40 năm thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam. Nguồn: Kiến Thức.
Mai Loan