Người giàu nhất thế giới cuối cùng của triều Thanh

Năm 2001, trên nhật báo “The Wall Street Journal” của Mỹ có đăng một tuyển tập “Tung hoành một ngàn năm”, đồng thời thống kê 50 người giàu nhất thời trung cổ. Trong đó có 5 người Trung Quốc lọt vào danh sách này bao gồm hoàng đế lập quốc của triều Nguyên - Hốt Tất Liệt, hoạn quan triều Minh – Lưu Cẩn, đại thần nhà Thanh - Hòa Thân và Tống Tử Văn của thời Dân Quốc. Những người kể trên đều là những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc và một người đàn ông tên Ngũ Bỉnh Giám lại khiêm tốn và kín tiếng hơn cả.

Nghe tên có vẻ khá xa lạ nhưng đừng coi thường ông, ông chính là người duy nhất trong số 5 người dùng thân phận thương nhân để vươn lên lọt vào bảng xếp hạng tỷ phú này. Ngũ Bỉnh Giám còn có một thân phận, đó chính là người giàu nhất thế giới cuối cùng của triều Thanh, thế nên muốn tìm hiểu cuộc đời của Ngũ Bỉnh Giám thì trước tiên phải tìm hiểu về lịch sử Trung Quốc thời cận đại.

Thời kỳ đầu của triều Thanh đã thực hiện các chính sách cấm vận đường biển một cách nghiêm ngặt, nhằm ngăn chặn qua lại với Trịnh Thị. Tuy nhiên, cùng với sự ổn định của chính quyền, chính phủ nhà Thanh vẫn giữ lại cửa khẩu thông thương ở Quảng Châu, nơi này cũng trở thành con đường giao thương duy nhất giữa Trung Quốc với nước ngoài. Mùa xuân năm 1686, thống đốc Quảng Châu Lý Sĩ Trinh đã ban bố một thông cáo ở Quảng Châu, tuyên bố những người nhà giàu chỉ cần hàng năm giao nộp một lượng bạc trắng nhất định thì có thể làm “quan thương” chịu trách nhiệm thương mại đối ngoại.

Cuối cùng chính quyền Quảng Châu đã chiêu mộ được 13 thương nhân trong các lĩnh vực thương mại có tiếng trong vùng, tạo dựng nên các mối giao dịch giữa họ và ngày càng nhiều thương nhân nước ngoài tới Trung Quốc giao dịch. Đây cũng chính là Thập Tam Hành Quảng Châu nổi tiếng, cung cấp 40% thuế quan cho triều Thanh. Di Hòa Hành của Ngũ Bỉnh Giám cũng là một trong số đó. Năm 1801, Ngũ Bỉnh Giám tiếp quản kinh doanh từ phụ thân là Ngũ Quốc Tông, từ đó bắt đầu con đường đế quốc thương nghiệp của mình.

Ngũ Bỉnh Giám có sự tinh nhạy của một thương nhân, ông có tầm nhìn cực kỳ xa rộng. Sau khi tiếp quản, ông mạnh dạn đầu tư đường sắt, giao dịch chứng khoán ở nửa bên kia đại dương – nước Mỹ. Thậm chí còn lấn sân vào kinh doanh dịch vụ bảo hiểm, điều này mang lại lợi nhuận khổng lồ cho Di Hòa Hành của ông, hơn nữa còn rất tốt bụng, thường xuyên làm việc thiện. Khi ấy, có một thương nhân người Boston, Mỹ làm kinh doanh trà với Ngũ Bỉnh Giám, nhưng lại vì không giỏi kinh doanh nên đã thua lỗ, gánh khoản nợ 7,2 vạn ngân lượng, ông cũng không thể về Mỹ. Khi Ngũ Bỉnh Giám biết được chuyện cũng không hề làm khó người thương nhân này mà kêu người mang giấy vay nợ ra, nói với người thương nhân Boston rằng: “Ông là người bạn số 1 của tôi, ông là người thật thà nhất, chỉ là không may mắn mà thôi”. Nói xong, ông xé vụn tờ giấy nợ đi, đồng thời bày tỏ món nợ giữa họ đã trả hết.

Người thương nhân Boston vì thế mà cảm động vô cùng, danh tiếng hào phóng, giữ chữ tín của Ngũ Bỉnh Giám cũng được lan truyền trong giới thương nhân nước ngoài, không ít người liên tiếp tới tìm ông để bàn chuyện hợp tác, Di Hòa Hành cũng nhanh chóng trở thành thủ lĩnh của Thập Tam Hành. Sau đó, Ngũ Bỉnh Giám cũng đã tích lũy được một khối tài sản khổng lồ, theo như người nhà họ Ngũ tự tính. Năm 1834, tài sản của ông đã lên tới 2600 vạn ngân lượng (tương đương khoảng 5 tỷ Nhân dân tệ ngày nay), số tiền này bằng một nửa số thuế mà triều Thanh thu về được (4500 vạn). Trong khi đó, tỉ phú số 1 của Mỹ khi ấy cũng chỉ có tổng tài sản khoảng 600 vạn ngân lượng, Ngũ Bỉnh Giám giàu gấp 4 lần ông. Có thể nói ông chính là tỷ phú số 1 thế giới cũng không ngoa.

Thậm chí có cả người nước ngoài cũng tới tìm ông để vay tiền, công ty Đông Ấn Anh thời đó có lúc gặp khó khăn trong vòng quay vốn, vận hành không ổn, đã phải tới tìm Ngũ Bỉnh Giám giúp đỡ. Khiến cho nhiều năm sau, Ngũ Bỉnh Giám cũng trở thành “ngân hàng” và chủ nợ lớn nhất của Công ty Đông Ấn Anh. Tuy nhiên, bánh xe lịch sử liên tục lăn về phía trước, tuy kinh doanh của Ngũ Bỉnh Giám đều là buôn bán đàng hoàng, hợp pháp, không tham gia buôn bán nha phiến, nhưng cùng với sự bùng nổ của chiến tranh nha phiến, người có mối quan hệ mật thiết với những người phương Tây như ông cũng đã bị lôi kéo vào. Ngũ Bỉnh Giám đã nhiều lần bị chính phủ nhà Thanh điều tra và làm khó. Thực ra mục đích thực sự của việc này không phải nằm ở đây, bản thân Ngũ Bỉnh Giám cũng biết rõ.

Ông nhiều lần bỏ ra những khoản tiền lớn để diệt trừ tai họa. Năm 1841, quân Thanh và người Anh kí kết “Hiệp ước Quảng Châu”, triều Thanh bồi thường cho nước ngoài 600 vạn, Ngũ Bỉnh Giám chủ động bỏ ra 110 vạn. Rồi đến năm 1842, chiến tranh nha phiến hoàn toàn thất bại, Ngũ Bỉnh Giám lại bị triều đình Thanh hạ lệnh giao nộp 100 vạn. Trong cục diện nội bộ lục đục, địch ngoài nhăm nhe, Thập Tam Hành cuối cùng cũng mai một, tan rã, việc kinh doanh của Ngũ Bỉnh Giám cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Năm 1843, Ngũ Bỉnh Giám qua đời vì tâm sức mệt mỏi, ông cũng trở thành tỷ phú số 1 thế giới cuối cùng của triều Thanh. Từ đây, thời kỳ gian khổ lịch sử Cận đại Trung Quốc chỉ vừa mới bắt đầu.