Các bô lão trong thôn thỉnh ngài "Thiên Cẩu" về thôn chính là để trấn giữ thôn và phá thế "chiếu" của thôn bên kia. Dù không biết thực hư chuyện đó như thế nào nhưng từ đó về sau các thế hệ của thôn đều có người đỗ đạt thành danh.
Còn tại thôn Phổ Trung, người dân ở đây cho biết rằng, ngôi miếu thờ "Thiên cẩu" đã có hơn 100 năm. Theo truyền thuyết, xưa kia người dân thôn Phổ Trung rất nghèo khó, trong làng không biết vì sao thường xuyên xảy ra hỏa hoạn. Nhiều ngôi nhà trong làng tự nhiên bốc cháy mà không có lý do. Rồi một ngày, trong ngôi nhà nhỏ của người đàn ông làm nghề chài lưới, khi ông đang ăn cơm thì ngôi nhà bỗng dưng bốc cháy. Khi đó, ông lão đã hô hoán người dân trong làng đến dập lửa ứng cứu.
Tuy nhiên, nước càng đổ vào thì lửa càng cháy lớn, người dân trong thôn Phổ Trung thấy vậy thì kinh hồn bạt vía, ngỡ rằng gia đình ông chài bị trời phạt nên liền bỏ chạy. Bỗng dưng, một con chó trắng lao tới, sủa lên ba tiếng, ngọn lửa ngay lập tức được dập tắt trước sự ngỡ ngàng, sửng sốt của dân làng.
Ngày đó, vị trưởng thôn Phổ Trung đã đoán có điềm lạ liền bèn một thầy pháp về làm lễ khấn tế. Trong lúc làm lễ cúng bái, hai mắt thầy pháp trợn ngược, thần sắc tái nhợt, thầy phán như trở thành một người khác và nói rằng: "Các ngài bề trên thấy dân làng Phổ Trung cực khổ, cuộc đời trầm luân trong dòng nước đục, bèn phái vị "Thiên khuyển" xuống trần gian giúp đỡ chúng sinh".
Ngay sau buổi lễ lên đồng đó, người dân trong làng rất vui mừng, liền lấy ngày mà gia đình ông lão chài bị cháy là ngày "Thiên cẩu" và lập miếu, thành kính thờ tự "ngài". Người dân thôn Phổ Trung tin rằng, việc làm đó của họ sẽ luôn được "ngài" che chở, con dân trong thôn sẽ luôn thành đạt.
Thực hư chuyện "Thiên cẩu" trừng phạt kẻ xấu
Từ xa xưa, người dân ở thôn Phổ Trung luôn tin tưởng vào sự linh thiêng của miếu "Thiên cẩu". Người dân ở đây đều tin rằng, miếu thờ đã tồn tại hàng trăm năm, đã cùng con dân trong thôn trải qua nhiều biến cố, gắn bó với mảnh đất thôn Phổ Trung nên nó đã kết tinh, tập trung linh khí của trời đất.
Niềm tin mãnh liệt đó được minh chứng qua những câu chuyện ly kỳ của nhiều người từng liên quan đến miếu "Thiên cẩu". Những câu chuyện gieo nhân nào gặt quả ấy và sự trừng phạt khi mạo phạm đến "Ngài thiên cẩu" luôn được người dân trong thôn khẳng định, tin tưởng và lan truyền đến tận ngày nay.
Chuyện kể rằng, khi nhân dân thôn Phổ Trung lập miếu thờ "Thiên Cẩu" đã tạc một bức tượng "ngài" rất to bằng đá cẩm thạch đẹp đẽ, với dáng ngồi khoan thai, cao quý đầy uy nghiêm, miếu nằm ngay vị trí đắc địa của làng, hướng ra đường lớn. Trải qua mấy trăm năm, mặc cho những đổi dời của đất trời, tượng ngài "Thiên Cẩu" vẫn uy nghi, hoành tráng. Năm 1962, khi anh em Ngô Đình Cẩn và Ngô Đình Diệm thường xuyên đi lại từ khu căn cứ Tân Mỹ (Thuận An) lên TP Huế khi đi qua làng Phổ Trung, lần đầu nhìn thấy bức tượng "Thiên Cẩu", Ngô Đình Diệm mê mẩn.
Là em trai Diệm - Ngô Đình Cẩn nổi tiếng là tên bạo chúa miền Trung gian ác, khét tiếng tàn bạo, bên cạnh đó y còn là tay chơi nổi tiếng, chỉ nhìn qua bức tượng chó đá bằng cẩm thạch, y biết rằng đây là báu vật quý bèn sai quân lính đập phá miếu, bứng mang đi trong sự xót tiếc của người dân Phổ Trung. Chỉ một năm sau ngày Ngô Đình Diệm cướp đi bức tượng ngài "Thiên Cẩu", ông bị ám sát và qua đời. Người dân Phổ Trung có niềm tin rằng, Ngô Đình Diệm bị ám sát vì đã gây ra những tội ác tày trời khiến người dân phải sống cuộc sống lầm than, phần khác họ cũng tin rằng chính vì mạo phạm đến ngài "Thiên Cẩu" nên Diệm có kết cục bi thảm như vậy.
Bên cạnh câu chuyện về sự mạo phạm của anh em nhà họ Ngô, người dân trong thôn còn lan truyền một câu chuyện khác về sự trừng phạt cả miếu thiêng. Sự rằng, sau ngày miếu bị đập phá, dân làng Phổ Trung dù cuộc sống khó khăn, vẫn gom góp nhau được một số tiền lớn, xây lại miếu thờ "ngài" và đưa tiền cho một ông thợ kép ở trong thôn làm lại tượng ngài "Thiên Cẩu". Ngày qua ngày, khi ông thợ kép làm xong bức tượng dân làng ai cũng tức giận vì với số tiền lớn mà tượng "Thiên Cẩu" chỉ là viên đá lớn được tạo hình sơ sài, cẩu thả, phía dưới khắc một hàng chữ.
Vài ngày sau, khi vợ con ông thợ kép đi chợ ngang qua miếu thờ ngài, liền bị một hòn đá lớn từ đâu lăn tới nhằm vào khiến hai người ngã đùng, mẹ cụt tay, con gãy chân. Tối hôm ấy, khi ông thợ kép đang ngủ liền nhìn thấy bóng dáng một chú bạch cẩu chờn vờn quanh người, rồi phán: "Ngươi vì lòng tham mà bớt xén tiền của bà con cung kính lên ta, nay ta phạt vợ con ngươi không còn lành lặn". Ông thợ kép vì quá nể sợ liền hứa với bạch cẩu sẽ tạc lại một bức tượng mới, bức tượng còn tồn tại đến tận ngày nay.
Dù biết rằng, những câu chuyện nhuốm màu tâm linh mà dân làng hai thôn Phổ Trung và Phổ Đông vẫn luôn tin tưởng, nhưng khi đã tin vào chuyện nhân quả nếu làm việc xấu thì đó cũng là cách răn dạy để người dân luôn rèn luyện bản thân, sống tốt đẹp hơn.
Trên thực tế, nhiều tài liệu lịch sử cũng ghi chép việc thờ cúng chó đá. Cuốn Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú viết "Nghi môn ở điện Lam Kinh có hai con chó đá rất thiêng" ở phần Dư địa chí ghi chép về trấn Thanh Hoa. Trong cuốn Việt Nam văn hóa sử cương, học giả Đào Duy Anh từng nhắc: "Xưa kia, cửa ngõ thường không làm đúng chính giữa nhà và sân để cho người ngoài đừng nhìn thẳng vào trung tâm nhà. Người ta cũng thường kiêng không để cho có con đường đâm thẳng vào nhà, hay là có đền chùa ở trước nhà. Nếu bất đắc dĩ không tránh được những điều kỵ ấy thì người ta chôn ở trước nhà một con chó đá hay là treo một cái gương ở trên cửa chính để yểm tà khí".