Nói đến những thảm án giết chóc dưới thời Thanh triều nắm quyền điều hành Trung Quốc, không thể không kể đến những vụ liên quan đến án văn tự đến nay vẫn còn lưu trong sử sách. Án văn tự (hay còn được biết tới với tên "văn tự ngục") là từ dùng để chỉ những vụ án do sai lầm từ chữ nghĩa mà ra. Văn tự ngục từ xưa đã có, nhưng số lượng nhiều nhất, hình phạt nặng nhất phải kể tới thời Càn Long.
Vào thời Càn Long, có một vị thừa tướng được ban chết ở tuổi 70 vì làm vua không vui, các tác phẩm do ông sáng tác đều bị hủy. May mắn là về sau, nhờ việc ông ăn 2 hai miếng thịt, uống 3 chén rượu trước khi hành hình mà được miễn chết.
Vào năm thứ 50 của Hoàng đế Khang Hy, Doãn Gia Thuyên sinh ra trong một gia đình quý tộc, cha là một vị quan trong triều, từ nhỏ đã thông thạo văn thơ, đến khi làm quan cũng thuận buồm xuôi gió. Vào năm Ung Chính thứ 13, ông đã thi đỗ và làm quan trong triều đình.
Làm quan mấy chục năm, chỉ trong nháy mắt đã đến lúc phải về hưu, về quê hưởng phúc. Vì vậy, vào năm Càn Long thứ 42, Doãn Gia Thuyên đã 66 tuổi, sẵn sàng trở về quê hương và an hưởng tuổi già. Nói cách khác, ông hoàn toàn có thể yên ổn sống phần đời còn lại, thậm chí sau khi chết còn có thể được Hoàng đế ban tặng danh hiệu, vô cùng vinh hạnh. Tuy nhiên, không ai có thể nghĩ rằng cuộc sống sau này của Doãn Gia Thuyên lại không suôn sẻ như khi ông làm quan.
Vào năm Càn Long thứ 46, Doãn Gia Thuyên bắt đầu viết bài để giết thời gian. Lúc này, ông chợt nghĩ rằng cha mình đã phục vụ triều đình cả đời. Ông không được phong thêm tước hiệu kể cả khi chết, vì vậy ông đã viết bài tưởng niệm để xin Hoàng đế Càn Long sẽ xin truy tặng hậu thế cho cha.
Doãn Gia Thuyên nghĩ rằng chuyện này rất dễ dàng và nghĩ rằng Càn Long sẽ đồng ý nhưng điều anh ta không ngờ là Càn Long đã từ chối. Điều này khiến Doãn Gia Thuyên rất tức giận và cảm thấy bất mãn. Ông đề cập chuyện này với những người bằng hữu trong cung, và hy vọng họ sẽ giúp mình và hành động này trực tiếp chọc giận Hoàng đế Càn Long, cho rằng ông có tư tưởng phản nghịch.
Càn Long ra lệnh trừng phạt nghiêm khắc, đồng thời yêu cầu các quan của Bộ hình phạt lục soát tài sản của Doãn Gia Thuyên ở kinh đô và quê hương của ông ta. Sau khi các quan chức kiểm tra nội dung của các cuốn sách do Doãn Gia Thuyên biên soạn, họ tìm thấy hơn 130 nhân vật nổi loạn, cuối cùng Doãn Gia Thuyên bị kết án chém đầu.
Trước khi hành quyết, Hoàng đế Càn Long đã thưởng cho ông một bữa ăn trước khi hành trảm, Khi Hoàng đế Càn Long sai người đến giao đồ ăn chém, ông ta nghĩ rằng Doãn Gia Thuyên sẽ quỳ xuống van xin tha chết, nhưng Doãn Gia Thuyên đã làm điều hoàn toàn ngược lại. Ông ta dường như đã chấp nhận sự thật rằng mình sẽ chết, không chút sợ hãi, và rất bình tĩnh, thương thức thức ăn ngon lành, ông ăn hai miếng thịt và uống tổng cộng ba ly rượu.
Khi thấy Doãn Gia Thuyên bình tĩnh như vậy, Càn Long cũng tự mình ngẫm lại. Doãn Gia Thuyên trước khi chết vẫn có thể bình tĩnh như vậy, nhất định sẽ không có ý nghĩ phản nghịch. Hơn nữa, ông đã 70 tuổi rồi, làm sao còn có thể nghĩ đến ngai vàng? Nếu thực sự muốn, ông đã được lên kế hoạch từ lâu, vậy tại sao phải đợi đến năm 70 tuổi, khi không còn nhiều thời gian để sống? Nghĩ đến những điều này, cộng với những người đi trước, Càn Long quyết định miễn án tử hình cho ông ta, và gia đình ông ta không bị liên lụy.
Theo Dương Huyền/Bảo Vệ Công Lý