Bác sĩ đầu tiên của y học hiện đại
Hippocrates tên đầy đủ là Hippocrates Asclepiades, có nghĩa “bác sĩ thần Asclepios”. Ông được cho là sinh năm 460 trên đảo Kos và mất năm 375 TCN.
Vào thời điểm đó, y học vẫn gắn liền với tôn giáo, những hiện tượng siêu nhiên thần bí. Khi bị bệnh, người ta cho rằng nguyên nhân là do bị ma quỷ hành hoặc phạm lỗi với các vị thần. Chính vì vậy, các liệu pháp chữa trị cũng gắn với sự huyền bí, tâm linh.
 |
| Hippocrates Asclepiades được coi là bác sĩ đầu tiên của nền y học hiện đại, coi y học là ngành khoa học. Ảnh: Verywell. |
Tuy nhiên, Hippocrates đã bác bỏ tất cả các quan niệm đó. Ông được coi là bác sĩ đầu tiên của nền y học hiện đại, xem y học là ngành khoa học và cho rằng mỗi bệnh tật đều có nguyên nhân tự nhiên riêng.
Vào năm 400 TCN Hippocrates đã thành lập trường y, cùng với các học trò của mình đưa ra phương pháp khoa học để khám và điều trị cho người bệnh. Với phương pháp này, thay vì tìm đến cầu cúng khi có bệnh như trước, các bệnh nhân được các thầy thuốc khám, rồi bốc thuốc kê đơn, theo dõi trong quá trình điều trị.
Theo quan điểm của Hippocrates, cơ thể bao gồm 4 khí chất: mật vàng, mật đen, đờm và máu, cùng có đặc tính khô, nóng, ướt và lạnh. Nguyên nhân của bệnh tật là do mất cân bằng tỷ lệ dịch trong cơ thể. Và vai trò của thầy thuốc là can thiệp, giúp cơ thể bệnh nhân trở về trạng thái cân bằng.
Cũng theo Hippocrates, phương thuốc hữu hiệu cho hầu hết các các bệnh đó là chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện thể chất.
100 năm sau khi ông qua đời, các công trình nghiên cứu cùng hệ thống bài giảng y học của ông được tập hợp thành 60 quyển trong cuốn “Sao lục của Hippocrates”. Đây được coi là những tác phẩm cổ nhất về y học. Giới sử gia cho rằng, nó đã được viết bởi nhiều tác giả do văn phong biến tấu đa dạng.
Giữa thế kỷ thứ 3 TCN, tập sao lục được tập hợp lần cuối tại Alexandria, Ai Cập vào giữa thế kỷ thứ 3 TCN, trở thành tài liệu tiêu chuẩn cho các thầy thuốc phương Tây về sau. Nhiều kiến thức trong tập sách vẫn còn được ứng dụng sau này, thậm chí cho đến tận ngày nay.
Chẳng hạn, những dấu hiệu, những dụng cụ mang tên Hippocrates như “bộ mặt hippocrates” (bộ mặt của người chết, người ốm lâu ngày, người bị đói...), “ngón tay hippocrates” (ngón tay hình dùi trống ở những bệnh nhân bị bệnh tim mạch, bệnh phổi ...), “ghế hippocrates” (ghế dùng lực nén để cố định xương).... vẫn được sử dụng vì ông được cho rằng đã là người đầu tiên tìm ra.
Bản tuyên ngôn về y đức đầu tiên
Những tác phẩm trong “Sao lục của Hippocrates” khái luận về nhiều lĩnh vực y khoa gồm chẩn đoán, dịch tễ học, sản khoa, nhi khoa, dinh dưỡng và phẫu thuật. Trong đó, nổi tiếng nhất là Lời thề Hippocrates.
Đã có nhiều ý kiến khác nhau về việc ai là tác giả của lời thề này, tuy nhiên, trong cộng đồng y khoa, lời thề này mặc nhiên được chấp nhận là của Hippocrates, rằng ông đã soạn lời thề này để hướng dẫn y sinh của mình trên con đường hành nghề thầy thuốc. Đây cũng được coi là bản tuyên ngôn đầu tiên về y đức trong lịch sử nhân loại. Và khi bắt đầu hành nghề y, các bác sĩ trang trọng xưng tụng lời thề này.
Nguyên văn lời thề Hippocrates như sau:
“Tôi tuyên thệ với Apollo, thần chữa bệnh, Asclepius, Hygieia và Panacea, và tôi minh chứng với tất cả các nam thần, các nữ thần, tôi gìn giữ, tùy theo khả năng và thẩm định của tôi, lời thề sau đây:
Yêu kính, như là cha mẹ tôi, người đã dạy tôi môn học này; sống hòa nhã với thầy và nếu cần, chia sẻ tài sản với thầy; chăm sóc con cái thầy như là anh chị em tôi và dạy họ môn học này.
Tôi sẽ kê toa vì lợi ích của bệnh nhân, tùy theo khả năng và thẩm định của tôi và không bao giờ làm hại ai.
Tôi không bao giờ đưa thuốc giết người cho bất kỳ ai hỏi tôi và sẽ không tư vấn một kế hoạch như vậy. Tôi sẽ không cho bất kỳ người phụ nữ nào một dụng cụ phá thai.
Nhưng tôi sẽ giữ tinh khiết cho đời tôi và cho nghề nghiệp của tôi.
Tôi sẽ không giải phẫu để lấy sạn, kể cả đối với bệnh nhân biểu lộ là mang bệnh này. Tôi sẽ dành việc giải phẫu cho những y sĩ, chuyên gia về bệnh này.
Mỗi căn nhà tôi bước vào vì lợi ích của bệnh nhân của tôi, giữ gìn tôi khỏi mọi ý đồ xấu xa và mọi cám dỗ, đặc biệt là khỏi các khoái lạc tình yêu với phụ nữ hay với nam giới, dù họ là người tự do hay nô lệ.
Tất cả mọi điều tôi biết trong khi hành nghề hay trong giao tiếp với mọi người mà không nên để lộ ra ngoài, tôi sẽ giữ bí mật và sẽ không bao giờ tiết lộ.
Nếu tôi giữ lời thề này một cách thành khẩn, tôi sẽ được an hưởng đời tôi và thực hành nghề tôi, được mọi người kính trọng mãi mãi. Nếu tôi đi trái đường và vi phạm lời thề, những điều ngược lại sẽ đến với tôi”.
Những quan điểm về y học mang tính cách mạng của Hippocrates đã không được nhiều người cùng thời với ông chấp nhận, đặc biệt là giới cường quyền. Vì điều đó, Hippocrates đã bị kết án 20 năm tù. Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản được con đường nghiên cứu khoa học của ông. Ông không bỏ phí quãng thời gian trong tù, dùng nó để viết “Cơ thể phức tạp”, một luận thuyết đi trước thời đại nhiều thế kỷ. Rất nhiều kiến thức y học hiện đại ngày nay được bắt nguồn từ tài liệu của công trình này. Cái chết của ông cho đến giờ vẫn chưa có lời giải đáp. Ông để lại cho nền y học những đóng góp to lớn, đặc biệt là chuẩn mực về y đức. Những nguyên tắc của ông về y đức đến giờ vẫn còn nguyên giá trị, đó là và “Y thuật thì dài còn cuộc đời lại ngắn ngủi”, người thầy thuốc “Trước tiên là không làm gì có hại”.
Nguyễn Mai