Danh tướng Nguyễn Xí và đàn chó chiến độc nhất vô nhị

Nguyễn Xí sinh năm 1396 tại Nghi Lộc, Nghệ An nhưng là người gốc Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Tương truyền, ông dù sinh ra trong gia đình nghèo khó nhưng là người có tư chất thông minh nhanh nhẹn nên ngay từ khi mới 9 tuổi đã cùng anh trai Nguyễn Biện vào phục vụ nhà Lê Lợi. Sau khi Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, Nguyễn Xí được phong làm Long Hổ tướng quân, tước Huyện hầu, là bậc khai quốc công thần của triều Hậu Lê và được ban quốc tính (họ vua). Ông làm quan trải qua 4 đời vua, nắm giữ những chức vụ quan trọng của triều đình. Đến năm Ất Dậu (1465), ông bị bệnh mất, thọ 68 tuổi, triều đình truy phong là thái sư.

Lại nói về thời điểm danh tướng Nguyễn Xí mới tham gia cùng Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa, một trong những vị trí đầu tiên ông được giao trông coi chính là chăm sóc bầy chó săn. Dưới sự huấn luyện và chăm sóc của vị danh tướng Nghệ An, bầy chó săn trở thành đội quân đặc biệt, từ đi đứng ăn ngủ cho tới tác chiến đều nhịp nhàng theo nhạc lệnh.

Những lúc nghĩa quân bị vây hãm, hết lương thực, đàn chó đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn. Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào trận làm quân giặc hoảng sợ. Tên tướng nhà Minh là Mã Kỳ, mỗi khi nghe đến đội quân khuyển của ông lại kinh hãi.

Có lần, Nguyễn Xí cho buộc vào cổ đàn chó những chiếc đạc (chuông) ngựa, khi chó chạy sẽ phát ra tiếng kêu như kỵ mã. Ban đêm, ông dẫn quân đến vây trại giặc Minh rồi cho đánh trống reo hò ầm ĩ, xua chó chạy quanh trại.

Quân Minh nghe tiếng đạc ngựa, lại thấy tiếng trống thúc, quân reo rất hốt hoảng tưởng bị tấn công, nhưng không rõ binh lực thế nào nên không dám ra đánh. Chúng đành dùng cung nỏ bắn ra như mưa. Cứ làm như vậy đến gần sáng, nghĩa quân thu nhặt được hàng vạn mũi tên.

Nghĩa quân Lam Sơn và nhân dân hết lời ca ngợi Nguyễn Xí, xem việc lập kế lấy tên giặc không kém gì mưu của Khổng Minh dùng thuyền rơm “mượn tên” của Gia Cát Lượng trong trận Xích Bích thời Tam Quốc. Trong 10 năm kháng chiến gian khổ, Nguyễn Xí cùng đàn chó của mình tham gia nhiều trận đánh quan trọng như cuộc vây hãm thành Đông Quan, hạ thành Xương Giang, hay như chiến dịch tiêu diệt và bắt sống gần 10 vạn quân Minh sang tăng viện năm Đinh Mùi (1427).

Đánh giá về Nguyễn Xí, vua Lê Thánh Tông từng viết trong sách sử: “Khí độ trầm lắng mà hùng mạnh, độ lượng lớn mà cương nghị hơn người; giúp Cao Hoàng (Lê Lợi) khi mở nước trăm trận gian nan, phò Tiên Khảo (Lê Thái Tông) giữ giang sơn, hết lòng giúp rập; ra ngoài thì trọn chức tướng võ, vào trong thì vẹn phận tướng văn, nghĩa tôi con thật khó có ai sánh kịp”.