Bộ tiểu thuyết 100 tuổi của Séc đến với độc giả Việt

Bộ tiểu thuyết Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới của Jaroslav Hašek là tác phẩm văn học Séc được chuyển ngữ nhiều nhất. Tính đến nay, tác phẩm đã được dịch sang 62 thứ tiếng khác nhau trên toàn thế giới. Ngay từ khi tác phẩm ra đời và cho đến hiện nay, không chỉ ở Séc, mà cả ở nước ngoài, nó cũng còn được chuyển thể sang kịch bản sân khấu, điện ảnh, truyền hình và truyền thanh.

Tác giả Jaroslav Hašek (30/4/1883-3/1/1923) là nhà báo, nhà văn bậc thầy về thể loại truyện ngắn trào phúng châm biếm. Tuy chỉ sáng tác trong thời gian ngắn nhưng ông đã viết được gần 1,200 truyện ngắn, thường đăng rải rác ở các báo và tạp chí. Một số truyện ngắn được đưa vào tuyển tập khi ông còn sống, nhưng phần lớn chỉ được xuất bản sau khi ông qua đời

Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới kể về một anh chàng làm nghề bán chó tên là Švejk ở Prague. Hay chuyện, tốt tính, nhưng nhiều lúc lại đần độn như thể có chủ ý, Švejk nhiệt tình tham gia vào cuộc chiến để phụng sự Hoàng đế Áo Hung. Cuốn tiểu thuyết theo chânŠvejk trong những tình huống dở khóc dở cười phần lớn do chính Švejk gây nên.

Cuốn tiểu thuyết có một không hai trong lịch sử văn học Séc này có một số phận rất đặc biệt. Ngay sau khi nó ra đời, và cả một thời gian dài sau đó, trong khi những người dân thường đọc nó một cách say mê và khoái chí thì, trừ một số nhà văn nhà báo nhận thấy đây là một tác phẩm đáng đọc, làng văn Séc hầu như không chấp nhận nó, không coi nó là một tác phẩm văn học, không coi tác giả của nó là nhà văn. Thậm chí còn có ý kiến cho rằng Švejk là kẻ trốn tránh nghĩa vụ, rằng cuốn sách này gây tác hại đến đạo đức người lính, có người còn nguyền rủa phỉ báng Hašek và cách sống của ông.

Sau đúng 100 năm xuất bản lần đầu tiên tại Séc (1921), bộ tiểu thuyết đồ sộ Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới được NXB Phụ nữ Việt Nam giới thiệu đầy đủ tại Việt Nam. Trọn bộ câu chuyện về anh Svejk vui tính bao gồm 4 tập, khi dịch sang tiếng Việt được chia thành 2 quyển: Quyển 1 gồm tập I-II, xuất bản tháng 10/2020; quyển 2 gồm tập III-IV, xuất bản vào tháng 12/2021.

Đây là lần đầu tiên bộ tiểu thuyết đồ sộ Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới đến trọn bộ với bạn đọc Việt Nam, thông qua bản dịch của dịch giả Bình Slavická. Đại diện NXB Phụ nữ Việt Nam chia sẻ: "Chúng tôi tin rằng Švejk sẽ trở thành người bạn văn học đáng yêu của độc giả Việt Nam. Và tương tự như Jan Neruda, Franz Kafka, Karel Čapek, Bohumil Hrabal, Milan Kundera,... cả Jaroslav Hašek cũng sẽ trở thành tác giả quen thuộc ở Việt Nam.

Trong tác phẩm này, ngôn ngữ mà Jaroslav Hašek sử dụng là tiếng Séc bình dân từ ngoài đường phố, từ các quán ăn rẻ tiền, nhưng dưới ngòi bút sắc sảo của ông, nó là thứ tiếng Séc rất dí dỏm, khôi hài, đậm sắc dân tộc. Lời kể trong truyện là lời kể tự nhiên không gượng ép, không cố gây cười và cái hài hước chỉ là công cụ để châm biếm đả kích những điều xấu xa trong xã hội và đặc biệt chống lại cuộc Đại chiến tàn khốc. Cái dí dỏm khôi hài và châm biếm rất Séc của của tác phẩm đồng thời cũng có cái chung có thể chuyển tải sang tiếng Việt, bởi trào phúng là điều rất gần gũi trong văn hóa Việt.

Và hơn cả, bên cạnh những câu chuyện vui hài hước làm nền là nhiều trang viết về chiến tranh, về những điều sâu sắc khiến độc giả trầm ngâm suy nghĩ. Nói cho cùng, nếu không có cái thông điệp chung như thế thì Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới không thể được dịch ra bằng ấy ngoại ngữ trên thế giới".