Những điều ít biết về Sáu Tâm trong “Biệt động Sài Gòn”

Hình ảnh Sáu Tâm liều mình cắt ngang đoàn xe đưa Thứ trưởng bộ Ngoại giao Mỹ, nhanh thoăn thoắt ném quả mìn nổ ngay trước đoàn xe hộ tống đã đọng lại trong lòng khán giả bao thế hệ. Tuy nhiên, khi trận đánh bom khách sạn Caravel chuẩn bị tiến hành thì Sáu Tâm bị chính người từng là chiến hữu – Ba Cẩn giết hại trên cầu.

Được biết, trong quá trình làm phim, trong kịch bản lần đầu, nhân vật Sáu Tâm (Thương Tín đóng) vẫn sống đến hết phim.

Theo ký ức của đạo diễn Long Vân, đầu tiên là việc trong kịch bản nhân vật Sáu Tâm (Thương Tín đóng) vẫn sống đến hết phim. Trước khi quay, nhiều người cho rằng để nhân vật chính sống là hợp lý, một hình tượng đẹp đến thế, oai hùng đến thế, chết làm sao được. Nhưng khi quay xong mấy đoạn, anh em nhận xét, nếu đúng như kịch bản thì các biệt động Sài Gòn như thánh, tài giỏi quá, hòn tên mũi đạn không chạm vào người được, không giống chiến sĩ thật chịu nhiều mất mát, hy sinh.

Sự nhận xét cực kỳ xác đáng này không khỏi khiến đạo diễn Long Vân suy nghĩ. Làm thế nào người chiến sĩ biệt động Sài Gòn vẫn anh hùng nhưng mà phải chân thật.

Mất mấy đêm vắt óc suy nghĩ, ông tìm ra mấy phương án: Một, thêm vào một số cảnh hy sinh; Hai, để nhân vật Sáu Tâm hy sinh. Cuối cùng, sau khi tham khảo ý kiến, Long Vân quyết định Sáu Tâm "phải chết". "Hoạt động trong lòng địch cần thông minh tài trí, nhưng tài đến mấy cũng không tránh khỏi mất mát. Nếu để Sáu Tâm chết thì "có lợi nhiều thứ" cho bộ phim.

Trong quá trình phân cảnh, có một vấn đề nảy sinh: Nếu Sáu Tâm không chết thì phải phát triển nhân vật này đến hết tập 3. Nhưng nếu kéo vai của Sáu Tâm đến hết tập 3 thì các nhân vật khác lấy đất đâu mà diễn. Kéo dài như vậy, có lẽ cũng mất hấp dẫn vì đây là bộ phim nói về tập thể biệt động Sài Gòn chứ không chỉ riêng gì Sáu Tâm. Mặt khác, việc Sáu Tâm hy sinh nửa chừng, có thể tạo hiệu ứng cảm xúc rất mạnh trong lòng khán giả vì đó là một anh hùng tài giỏi trong chiến đấu, một người tình tuyệt vời trong tình yêu.

Chọn cách... chết cho Sáu Tâm

Hướng đi đã chọn, thế là chỉ phải nghĩ cách để cho Sáu Tâm chết thế nào cho ấn tượng nhất, cảm động nhất. Sự thay đổi này kéo theo một sự thay đổi nữa của một vai trong kịch bản: Ba Cẩn.

Suy đi tính lại, đạo diễn Long Vân và biên kịch Lê Phương cho rằng: Để cho Sáu Tâm chết vì bị Ba Cẩn – một đồng đội của mình phản bội thì sẽ tạo được cảm giác phẫn nộ với kẻ phản bội đan xen cảm giác xót xa về sự hy sinh của Sáu Tâm. Việc để Ba Cẩn chỉ điểm còn có cái hay là nói lên được sự khốc liệt đến tận cùng của cuộc chiến đấu trong lòng địch, nếu không kiên trung, đồng chí đồng đội có thể trở thành kẻ thù trong chớp mắt.

Và thế là trong phim, Sáu Tâm bị giết ngay trên cầu, khi đang trên đường làm nhiệm vụ. Sự thay đổi của Ba Cẩn lại kéo theo một sự thay đổi trong cách diễn xuất của người yêu Sáu Tâm (Thúy An đóng). Sáu Tâm hy sinh, người yêu Sáu Tâm được lệnh đi xử tử Ba Cẩn nhưng phải không gây nguy hiểm cho những đồng đội khác. Nếu là kẻ thù 100% thì cách diễn phải khác, khá đơn giản. Còn kẻ thù ở đây lại là Ba Cẩn – một đồng đội cũ của hai người thì sẽ phải đối xử thế nào? Không thể thẳng tay quyết đoán như với kẻ thù từ đầu đến cuối được.

Và như vậy, kịch bản và lời khuyên của đạo diễn với diễn viên Thúy An lại thay đổi: Người yêu Sáu Tâm phải thật giằng xé, do dự khi ra tay.

Và đúng như vậy, trên phim, người yêu Sáu Tâm giả làm người sửa điện cho nhà Ba Cẩn rồi tìm cách khống chế để hỏi tội Ba Cẩn. Nhưng đúng lúc giây phút quyết định nhất thì cô nghĩ, người cộng sản trả thù thẳng cánh thì tầm thường. Vì vậy, khi Ba Cẩn quỳ xuống xin tha thứ, rằng anh ta còn mẹ già và các con thơ, xin mở cho một con đường sống để đoái công chuộc tội, cô đã phân vân, do dự và chỉ chờ có thế Ba Cẩn đá văng khẩu súng của cô và tấn công trở lại.

Bằng tài nghệ của mình, cô lấy lại súng và buộc lòng phải bắn Ba Cẩn. Nhưng khi bắn xong, cô đau xót quỳ xuống, hai hàng nước mắt chảy ra vì buộc phải bắn một kẻ phản bội đã từng chung chiến hào. "Tôi rất hài lòng với cách diễn xuất của Thúy An trong tình huống này, rất ra chất thương cảm, giằng xé khi vừa giết đi người nguyên là đồng chí của mình" – đạo diễn Long Vân từng chia sẻ.

Nói về những chi tiết phải thay đổi kịch bản cho hay hơn, đạo diễn Long Vân từng cho biết, ông vẫn nhớ như in những ngày vắt óc suy nghĩ tình huống Sáu Tâm phải đột nhập vào khách sạn Caravel, trong tình trạng kiểm tra an ninh cực kỳ ngặt nghèo của địch. Làm thế nào để chuyện đột nhập ấy không cải lương, không hoang đường, không phải là chuyện dễ.

Sau đó, đạo diễn tìm ra giải pháp: Để Sáu Tâm thủ tiêu một sĩ quan chỉ huy cảnh sát ngụy rồi lấy quần áo và phù hiệu của tên này đột nhập vào khách sạn Caravel, sau đó đàng hoàng đi ra cửa chính quát tên lính gác: "Từ giờ phút này không được cho một tên người Việt nào vào đây nữa, vì đây toàn là đặc công Mỹ đấy, biết không!". Và thế là anh chàng biệt động Sài Gòn thoát ra ngoài một cách an toàn. Tình huống này trước đó cũng không có trong kịch bản.

Điều thú vị nhất trong hàng loạt thay đổi này là đạo diễn Long Vân bị chính nguyên mẫu nhân vật Sáu Tâm là ông Bảy Bê (nguyên chiến sĩ biệt động Sài Gòn)... kiện (tất nhiên là kiện vui mồm thôi) rằng: Tôi vẫn sống đây sao trong phim ông lại cho tôi chết. Đạo diễn Long Vân đã phải thuyết phục ông Bảy Bê rằng: "Anh là nguyên mẫu thật, nhưng đây là nghệ thuật, vấn đề đặt ra là phải làm sao để người ta thấy yêu nhân vật, tức là yêu anh, thương sự hy sinh của biệt động hơn". Sau này, ông Bảy Bê hay nhắc đến chuyện đó với thái độ rất hứng thú.

Khán giả không cho Sáu Tâm hy sinh

Diễn viên Thương Tín từng chia sẻ: "Theo kịch bản, nhân vật Sáu Tâm của tôi đã hy sinh anh dũng bên chân cầu ở cuối tập hai để thể hiện sự mất mát hy sinh. Khi trình chiếu ở Hà Nội, khán giả quá đông chen lấn sập cả cửa đã la ó đoàn làm phim, đòi… Sáu Tâm phải sống lại. Chính vì vậy, đạo diễn Long Vân và tác giả kịch bản đã gặp tôi, đưa ra ý tưởng bổ sung là Sáu Tâm chưa chết, chỉ thoi thóp, sau đó được bộ đội đặc công cứu được. Quả thật, tôi nghe xúc động lắm, vì khán giả và đồng nghiệp đã quá yêu mến vai diễn Sáu Tâm của mình. Nhưng cũng chính lý do này, tôi đã trả lời: "Hai anh cứ để em chết như thế. Vậy mới khiến mọi người thương và nhớ. Chứ sống lại, chắc gì đã hào hùng…".

Sáu Tâm không nhận ra "người yêu cũ"

Sau nhiều năm kể từ khi phim ra mắt, có một lần Thương Tín đi ăn khuya chạy về thì thấy một người phụ nữ rất mập chở con gái sát xe bên cạnh anh hỏi: "Đố anh Tín nhìn ra ai không?". Lúc đó, phần vì trời khuya, phần vì anh không thể hình dung có người bạn diễn nào lại mập đến thế. Không ngờ cô cười bảo: "Em Thúy An và con gái đây, hiện giờ cùng gia đình định cư ở Đức". Thương Tín ngỡ ngàng: "Trời ơi, người yêu trong Biệt động Sài Gòn của tôi đây ư? Rồi anh đành đùa chữa cháy: "Em ăn bơ sữa quá trời phải không?". Hai người vừa đi xe vừa hàn huyên vài câu chuyện rồi chia tay.

Phim Biệt động Sài Gòn đã rất thành công, đạo diễn Long Vân đi đâu cũng được mọi người yêu quý nhưng ngoại lệ vẫn có người… ghét. Ví dụ, khi đi uống nước tại Trần Hưng Đạo (Hà Nội), biết ông là đạo diễn Biệt động Sài Gòn, bà bán nước trách: "Lẽ ra tôi không lấy tiền ông nhưng vì cái tội để Sáu Tâm chết nên tôi phải lấy". Tương tự đó là việc để ni cô Huyền Trang hy sinh khiến ông đi đâu cũng bị khán giả vây lấy hỏi rõ nguyên do.