Phát hiện “máy tính” cực quý hiếm của đế chế Inca

Đặc biệt, nó không được phát hiện trong bối cảnh một nghi lễ ma chay như thường lệ. Vị trí của các quipu cho thấy chúng được sử dụng vào các hoạt động hành chính. Incahuasi là một trong những thành phố có vị trí chiến lược quan trọng nhất được người Inca xây dựng trong thung lũng của Lunahuana.

Quipu (còn gọi là "khipu") thường bao gồm những vật liệu làm ra từ bông hoặc len, màu sắc của các dây con, nút buộc giữa dây chính với dây con, chiều dài dây con, số nút trên mỗi dây con, cách thắt nút để tạo ra số thập phân... Khipu trong tiếng Quechua (ngôn ngữ chính thức của đế chế Inca) có nghĩa là “nút”. Vật trang trí này gồm một sợi dây chính, từ đó tỏa ra nhiều dây đối xứng nhau (có thể gắn theo các dây cấp hai hoặc cấp ba), trên có nhiều nút thắt hoặc các mấu. 

Dụng cụ này hỗ trợ người Inca trong việc thu thập dữ liệu và lưu giữ hồ sơ, bao gồm cả việc giám sát việc đóng, nộp thuế, hồ sơ điều tra dân số, tổ chức quân sự... Một số quipu có đến 2.000 dây và hầu hết các nhà khoa học đều tán thành giả thuyết về hệ cơ số 10 trên quipu. Do đó, khipu không chỉ là vật trang trí bình thường mà còn là một loại bàn tính bằng sợi, trong đó các mấu có chức năng lưu giữ kết quả phép tính.

Hầu hết các quipu có từ thời kỳ Inca, khoảng năm 1400 - 1532. Đế chế Inca trải dài từ Ecuador xuyên qua miền trung Chile, với trung tâm của nó đặt tại Cuzco. Đây là một thành phố nằm ở dãy núi Andes, miền nam Peru. Theo các tài liệu có từ thời thuộc địa, quipu được sử dụng để lưu trữ hồ sơ và gửi đi thông điệp bằng người truyền tin trong suốt thời gian tồn tại của đế chế này. Hiện có khoảng 600 quipu được bảo quản và trưng bày trong các bảo tàng và bộ sưu tập của cá nhân trên thế giới.

Tuy nhiên rất nhiều những quipu đã bị người dân Tây Ban Nha phá hủy vào thế kỷ 16 khiến những hiện vật cổ của người Inca mới được tìm thấy càng trở nên quý giá hơn.