e-Magazine: Toàn cảnh dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona 2019-nCoV

Virus corona là một họ virus lớn được tìm thấy ở cả động vật và người từ hàng trăm năm nay. Chúng gây ra các bệnh từ cảm lạnh thông thường đến các bệnh nghiêm trọng hơn như Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) và Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS).

Novel coronavirus 2019 hay 2019-nCoV, là một chủng virus đường hô hấp mới, thuộc “gia đình” virus corona. nCoV-2019 lần đầu tiên được xác định ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc vào tháng 12/2019.

Novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) là chủng lần đầu tiên xuất hiện trên thế giới. Bệnh nhân mắc 2019-nCoV cũng có biểu hiện bệnh nặng hơn đặc biệt trên nền những người có bệnh lý mạn tính như hen phế quản, bệnh lý thận - nội tiết - tim mạch hoặc người suy giảm hệ miễn dịch.

WHO cũng như các chuyên gia y tế trên toàn thế giới đang nỗ lực để xác định nguồn gốc của 2019-nCoV. Corona là một họ virus lớn, một số gây bệnh ở người và chúng thường lưu hành giữa các loài động vật, bao gồm lạc đà, mèo và dơi. Phân tích cây di truyền của virus này đang tiếp tục để biết nguồn gốc cụ thể của 2019-nCoV. SARS, một loại coronavirus khác xuất hiện để lây nhiễm cho người, đến từ cầy hương trong khi MERS, một loại coronavirus gây bệnh ở Trung Đông lại đến từ lạc đà và lần đầu ghi nhận ở Ả-rập Saudi.

Các phân tích di truyền cho thấy virus 2019-nCoV xuất hiện từ một loại virus liên quan đến SARS, và hiện các chuyên gia y tế đang làm việc ngày đêm để giải mã thêm về chủng virus mới này.

Virus này ban đầu có thể xuất hiện từ nguồn động vật nhưng hiện nay đã lây lan từ người sang người. Điều quan trọng cần lưu ý là sự lây lan từ người sang người có thể xảy ra liên tục. Một số virus rất dễ lây lan (như sởi), trong khi các virus khác thì ít hơn. Tại thời điểm này, chúng ta vẫn chưa rõ loại virus này lây lan dễ dàng và bền vững giữa mọi người như thế nào.

Hiện cũng vẫn chưa biết chắc chắn virus 2019-nCoV tồn tại được bao lâu trên các bề mặt, mặc dù thông tin sơ bộ cho thấy virus có thể tồn tại trong vài giờ. Các chất khử trùng đơn giản có thể tiêu diệt virus khiến nó không còn khả năng lây nhiễm cho người.

Hiện nay cơ bản có những triệu chứng như viêm đường hô hấp trên 3-4 ngày (đau cổ, rát họng, hắt hơi..) rồi virus này sẽ xâm nhập vào khí phế quản - phế nang gây viêm phổi (mất 5-6 ngày). Lúc này các triệu chứng lâm sàng sẽ rầm rộ như sốt cao, ho, đau tức ngực, khó thở. Các triệu chứng lúc này sẽ không giống như cảm cúm thông thường nữa mà biểu hiện một tình trạng khó thở tăng lên, suy hô hấp.

Nếu ai đó bị sốt và/hoặc có các triệu chứng của bệnh hô hấp, chẳng hạn như ho hoặc khó thở, trong vòng 14 ngày sau khi đi du lịch từ Trung Quốc, hoặc tiếp xúc người có nguy cơ (du khách từ Trung Quốc, người từ Trung Quốc về thời gian này, người nghi ngờ mắc 2019-nCoV...) thì nên cách ly với mọi người sớm nhất có thể đồng thời gọi điện cho hotline đường dây nóng Bộ Y tế 19003228 để được hướng dẫn.

Ở Mỹ hiện nay chỉ có trung tâm kiểm soát dịch bệnh CDC có thể làm xét nghiệm xác định con virus này. Ở Việt Nam thì mẫu bệnh phẩm sẽ gửi về Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương - Số 1 phố Yec Xanh, Phạm Đình Hổ, Hai Bà Trưng, Hà Nội (đối với bệnh nhân từ Bắc Trung Bộ trở ra); Và viện Pasteur TP HCM - 167 Pasteur, Phường 8, Quận 3, TP HCM (đối với bệnh nhân ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ) để phân tích. Hiện nay thường áp dụng ngoáy họng để lấy bệnh phẩm rồi gửi đi trong ngày để phân tích, khi cần đánh giá thêm có thể xét nghiệm phân-nước tiểu.

Cho đến nay chưa có một phác đồ điều trị nào. Các hỗ trợ y tế được đưa ra hiện nay chỉ giúp giảm nhẹ triệu chứng và kiểm soát tình trạng bệnh, tránh diễn biến phức tạp.

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh; trước khi ăn; và sau khi xì mũi, ho hoặc hắt hơi. Nếu xà phòng và nước không có sẵn, hãy sử dụng chất khử trùng tay có chứa cồn với ít nhất 60% cồn. Mang bên mình lọ sát khuẩn tay nhanh.

- Tránh chạm vào mắt, mũi và miệng bằng tay không rửa sạch.

- Đeo khẩu trang khi ra chỗ đông người hoặc nơi có nguy cơ lây nhiễm cao.

- Che mũi miệng kín bằng khăn giấy khi ho, hắt hơi rồi cho chúng vào thùng rác có nắp đậy, sát khuẩn và/hoặc rửa tay ngay sau đó.

- Tránh tiếp xúc gần với người bị bệnh và duy trì khoảng cách xã hội: duy trì khoảng cách ít nhất 1 mét (3 feet) giữa bạn và người khác, đặc biệt là những người bị ho, hắt hơi và bị sốt. Vì khi một người bị nhiễm bệnh hô hấp, như 2019-nCoV, ho hoặc hắt hơi, họ sẽ phát tác ra những giọt nhỏ nước bọt chứa virus. Nếu bạn ở quá gần, bạn có thể hít phải virus và nhiễm bệnh.

- Tập thể dục nâng cao thể trạng

- Uống nhiều nước, giữ ấm, sử dụng những thực phẩm tăng cường sức đề kháng cho cơ thể như mật ong, chanh, gừng, tỏi, sả…và những hoa quả nhiều Vitamin các loại.

- Súc miệng thường xuyên bằng những dung dịch sát khuẩn, đặc biệt sau khi đi làm về, khi đi chỗ đông người về, trước khi đi ngủ và sau khi ngủ dậy.

- Làm sạch và khử trùng các đồ vật và bề mặt thường xuyên chạm vào bằng cách sử dụng cồn hoặc chất sát khuẩn tay nhanh (Điện thoại, chùm chìa khoá, máy tính, ví, nắm đấm cửa, bàn làm việc...). Nên dùng mu bàn tay để bấm các nút nơi công cộng, khuỷ hoặc vai để mở cánh cửa nơi công cộng hoặc dùng giấy lót trước khi cầm nắm đấm cửa, sát khuẩn tay sau khi đi vệ sinh, sau khi thanh toán tiền.

- Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng.

Khẩu trang giúp chúng ta hạn chế được việc lây lan của nhiều bệnh về đường hô hấp, trong đó có nCoV-2019. Tuy nhiên để đảm bảo hạn chế đến mức tối đa việc lây nhiễm virus này, chúng ta cần thực hành tổng hợp các khuyến cáo về dự phòng như đã nêu trên (Rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc chỗ đông người, sát khuẩn các vật dụng hằng ngày, hạn chế đưa tay lên mũi mặt…)

Chúng ta cũng chỉ nên đeo khẩu trang khi đến chỗ đông người hoặc nơi ít lưu thông khí hoặc nơi có nguy cơ cao (ga tầu xe, trong khoang máy bay, chợ-siêu thị, bệnh viện, chùa chiền…) hoặc khi tiếp xúc với người nghi ngờ hoặc chính mình đang có triệu chứng cảm cúm.

Cho đến giờ, trên toàn thế giới con số các ca bệnh được điều trị khỏi hoàn toàn sau nhiễm nCoV đang tăng lên nhanh chóng.Tính đến thời điểm này số người khỏi hoàn toàn đã gấp 2 lần so với số người tử vong. Đặc biệt có sự khác biệt rõ rệt giữa tỷ lệ tử vong tại tâm dịch và ngoài tâm dịch. Riêng ở Việt Nam, đã có 3 ca khỏi bệnh trên tổng số 13 ca nhiễm, và chưa có ca nào tử vong.