Theo Bác sĩ Vạn Khiết, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đông Phương thuộc Đại học Y học Cổ truyền Bắc Kinh, "khí" và "huyết" là hai yếu tố cốt lõi duy trì sự sống và sức khỏe. "Khí" được hiểu là năng lượng vận hành trong cơ thể, giúp duy trì hoạt động của các cơ quan, trong khi "huyết" là dòng máu lưu thông mang theo dưỡng chất nuôi dưỡng toàn thân.
Khí và huyết tương hỗ nhau: Khí giúp đẩy huyết lưu thông, còn huyết là nền tảng để khí vận hành. Khi khí huyết đầy đủ, con người sẽ cảm thấy khỏe mạnh, tinh thần minh mẫn, da dẻ hồng hào. Ngược lại, khi khí huyết suy giảm, cơ thể dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, thiếu sức sống.
Người có khí huyết kém trông như thế nào?
Bác sĩ Vạn Khiết cho biết, người có khí huyết kém thường có một vẻ ngoài dễ nhận biết. Da dẻ họ nhợt nhạt, thiếu sức sống, có thể hơi xanh xao hoặc vàng vọt, đặc biệt ở vùng môi, lòng bàn tay, bàn chân. Tóc dễ gãy rụng, móng tay và móng chân khô giòn, dễ nứt. Vùng mắt có thể xuất hiện quầng thâm, ánh nhìn lờ đờ, thiếu thần sắc. Một số người còn có dấu hiệu chóng mặt khi đứng lên, thường xuyên cảm thấy lạnh tay chân dù thời tiết không quá lạnh.
Tình trạng khí huyết kém không chỉ ảnh hưởng đến diện mạo bên ngoài mà còn tác động sâu sắc đến sức khỏe bên trong. Khi khí huyết không đủ để nuôi dưỡng cơ thể, người bệnh có thể gặp tình trạng mất ngủ, khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, dẫn đến cảm giác mệt mỏi kéo dài. Cơ bắp thiếu sức, dễ đau nhức, đặc biệt là sau khi làm việc nặng hoặc vận động nhiều. Hệ tiêu hóa cũng bị ảnh hưởng, khiến người bệnh ăn uống kém ngon miệng, dễ đầy bụng, khó tiêu.
Khí huyết kém khiến cơ thể dễ mệt mỏi, thiếu sức sống. (Ảnh minh họa).
Đối với phụ nữ, khí huyết suy giảm còn có thể gây rối loạn kinh nguyệt, kỳ kinh không đều hoặc lượng máu kinh ít. Với nam giới, tình trạng này có thể dẫn đến suy giảm sinh lực, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, khi máu lưu thông kém, não bộ không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất, gây ra tình trạng suy giảm trí nhớ, khó tập trung, thường xuyên đau đầu, hoa mắt.
Nguyên nhân gây ra khí huyết kém
1. Chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến khí huyết suy giảm là chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng. Cơ thể cần đủ protein, sắt, vitamin B12, axit folic và nhiều vi chất khác để sản xuất máu và duy trì tuần hoàn tốt.
Khi ăn uống thiếu cân bằng, đặc biệt là ăn ít rau xanh, thịt đỏ, cá hoặc lạm dụng đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, cơ thể không có đủ nguyên liệu để tạo máu, dẫn đến khí huyết kém. Điều này dễ gặp ở những người ăn kiêng sai cách, ăn uống thất thường hoặc bỏ bữa thường xuyên.
2. Suy giảm chức năng cơ quan và rối loạn chuyển hóa
Mặt khác, cũng theo bác sĩ Vạn Khiết, một số người dù uống đủ nước, ăn uống đầy đủ nhưng vẫn bị khí huyết kém có thể do nhiều nguyên nhân khác liên quan đến quá trình tạo khí, tạo huyết và lưu thông khí huyết trong cơ thể.
Một trong những nguyên nhân phổ biến là khả năng hấp thu kém của hệ tiêu hóa. Không phải cứ ăn đủ chất là cơ thể hấp thu được hết, đặc biệt với những người có hệ tiêu hóa yếu, mắc bệnh dạ dày, viêm đại tràng hoặc rối loạn đường ruột, việc chuyển hóa dinh dưỡng thành máu và năng lượng sẽ bị ảnh hưởng, khiến khí huyết suy giảm.
Khí huyết kém không chỉ do chế độ dinh dưỡng mà còn do ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác. (Ảnh minh họa).
Bên cạnh đó, chức năng tạng phủ suy yếu, đặc biệt là tỳ, gan và thận, cũng khiến khí huyết không được sản sinh và lưu trữ hiệu quả. Tỳ yếu làm giảm khả năng chuyển hóa thức ăn thành khí huyết, gan kém làm suy yếu quá trình lưu trữ và điều tiết máu, còn thận suy làm giảm khả năng sản sinh tinh huyết.
Ngoài ra, rối loạn tuần hoàn và lưu thông khí huyết kém cũng là yếu tố quan trọng, khi tim bơm máu yếu hoặc mạch máu bị co thắt do stress, khí huyết sẽ không được phân bố đồng đều, gây cảm giác mệt mỏi dù chế độ ăn uống vẫn đảm bảo.
Chưa kể, một số bệnh lý mãn tính như: Thiếu máu, rối loạn nội tiết, suy giáp, tiểu đường, bệnh tim mạch có thể làm suy giảm sản xuất và lưu thông khí huyết, khiến cơ thể thiếu sức sống dù dinh dưỡng đầy đủ.
3. Thiếu vận động, lối sống ít di chuyển
Khí huyết lưu thông tốt khi cơ thể vận động thường xuyên. Những người ít vận động, ngồi làm việc lâu trong một tư thế hoặc không tập thể dục sẽ dễ bị ứ trệ khí huyết. Khi không vận động, tim không được kích thích bơm máu hiệu quả, khiến tuần hoàn máu kém đi. Bên cạnh đó, lối sống ít vận động cũng làm giảm quá trình trao đổi chất, khiến cơ thể trì trệ, dễ mệt mỏi và suy giảm sức đề kháng.
4. Căng thẳng, áp lực kéo dài
Tinh thần cũng ảnh hưởng đến khí huyết. Khi cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài, hệ thần kinh giao cảm bị kích thích liên tục, gây co thắt mạch máu và làm giảm lượng máu lưu thông.
Ngoài ra, căng thẳng làm tiêu hao năng lượng, giảm hấp thu dinh dưỡng và khiến cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, mất sức sống. Những người hay lo âu, stress công việc hoặc mất ngủ thường xuyên có nguy cơ cao bị suy giảm khí huyết.
Áp lực, căng thẳng cũng có thể ảnh hưởng đến khí huyết. (Ảnh minh họa).
5. Các bệnh lý nền ảnh hưởng đến khí huyết
Một số bệnh lý như thiếu máu, rối loạn tuyến giáp, bệnh tim mạch hoặc bệnh về hệ tiêu hóa có thể làm suy giảm khả năng sản xuất và vận chuyển khí huyết. Người mắc bệnh thiếu máu do thiếu sắt hoặc bệnh gan có thể gặp tình trạng khí huyết kém vì cơ thể không tạo đủ lượng máu cần thiết. Những người có bệnh tim hoặc huyết áp thấp cũng dễ bị lưu thông máu kém, dẫn đến tình trạng thiếu oxy và dưỡng chất cho cơ thể.
6. Cách cải thiện khí huyết
Để cải thiện tuần hoàn máu, trước tiên cần kết hợp lối sống lành mạnh với chế độ dinh dưỡng hợp lý. Vận động thường xuyên là yếu tố quan trọng, giúp kích thích lưu thông máu, hỗ trợ tim bơm máu hiệu quả hơn và ngăn ngừa ứ trệ mạch máu. Các bài tập như: Đi bộ, yoga, bơi lội hay massage nhẹ nhàng có thể giúp giãn mạch và thúc đẩy tuần hoàn.
Bên cạnh đó, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò thiết yếu. Bổ sung thực phẩm giàu sắt, vitamin B12, omega-3 và chất chống oxy hóa giúp máu lưu thông tốt hơn, đồng thời hạn chế các thực phẩm nhiều đường, dầu mỡ vì có thể gây xơ vữa động mạch.
Ngoài ra, duy trì thói quen uống đủ nước để máu không bị đặc, ngủ đủ giấc để cơ thể tái tạo năng lượng, tránh căng thẳng kéo dài và không hút thuốc lá cũng góp phần cải thiện tuần hoàn. Nếu tình trạng tuần hoàn kém kéo dài kèm theo các triệu chứng như tê bì chân tay, da nhợt nhạt hoặc hay chóng mặt, cần đi khám để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp.
AN THANH