Theo phong tục của người Việt, khi vào Tết các gia đình thường mời ông bà, tổ tiên, những người thân đã khuất về ăn Tết cùng gia đình. Ra Tết mọi người lại làm lễ hóa vàng, mục đích là để cúng tiễn tổ tiên, ông bà, hay còn được gọi là mâm cơm cúng gia tiên về cõi âm.
Ngoài ra, lễ hóa vàng cũng chính là tỏ lòng biết ơn đến chư vị thần linh, tổ tiên, ông bà trong nhà và là lễ đón thần tài, tài lộc về với gia đình, hy vọng một năm làm ăn thuận lợi, hanh thông. Do vậy, từ xa xưa việc chọn ngày, chọn giờ hóa vàng luôn được mọi người quan tâm, thực hiện.
Hiện nay, lễ hóa vàng vẫn được nhiều gia đình thực hiện, nhưng đa số là thực hiện để “chiều lòng” người sống là chính. Cụ thể, rất nhiều nhà đợi ngày con cháu tập trung đầy đủ như vào mùng hay thậm chí ngoài mùng 5 tháng Giêng mới hóa vàng. Các chuyên gia cho rằng điều này là không đúng theo phong tục cổ truyền của người Việt.
Ngày hóa vàng nên thực hiện vào ngày mùng 3 Tết là tốt nhất. Ảnh minh họa.
Ông Nguyễn Trọng Tuệ - Viện trưởng Viện nghiên cứu Kiến trúc và văn hóa phương Đông cho biết, theo quan niệm của Đạo giáo, chỉ ngày Tết các vong hồn mới được về tại tư gia cùng các con cháu, người thân, những ngày khác không được về. Theo kỳ hạn, các vong hồn được về vào ngày cuối cùng của năm cũ và đến ngày mùng 3 Tết là các cụ đi. Do vậy, hóa vàng nên chọn vào ngày mùng 3 Tết.
Ngoài ra, hóa vàng vào ngày mùng 3 còn có những lý do khác, đó là chấm dứt ngày Tết để bước sang một trạng thái mới. Không chỉ có vậy, một số nơi ngày tết con cháu ở xa vẫn mang tiền vàng đến để thắp hương cho tổ tiên nên hóa vàng sớm quá cũng không được. Mà muộn quá thì các cụ, tổ tiên ngày mùng 3 đi sẽ không có gì để mang theo.
“Vì lý do đó, hóa vàng vào ngày mùng 3 để ngầm hiểu với nhau rằng đã hết Tết. Đốt vàng hôm đó cũng là để các cụ trở về thế giới người âm đi đường có cái chi tiêu”, ông Tuệ cho hay.
Về quá trình chuẩn bị cho lễ hóa vàng cũng không cần quá cầu kỳ, chỉ cần có mâm ngũ quả, hoa tươi, tiền vàng, trầu cau, đèn nến, rượu trà. Cùng với đó là mâm cơm đầy đủ các món tết cổ truyền được chế biến mới, bày biện đầy đặn thể hiện sự trang nghiêm là được.
Theo các chuyên gia, không cần thiết phải hóa vàng trước để người âm có tiền tiêu Tết. Ảnh minh họa.
Hiện nay có một số người quan niệm rằng, trong những ngày Tết việc hóa vàng cho các cụ, tổ tiên có thể thực hiện trước từ ngày cúng tất niên. Nguyên nhân xuất phát từ tư tưởng trần sao âm vậy, có nghĩa là người trên trần gian tết cần có tiền mua sắm, thì ở thế giới bên kia các cụ cũng vậy.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia phong thủy, trong năm vào các ngày như Thanh minh, tảo mộ, giỗ chạp… các gia đình đều có thể bày tỏ lòng thành kính hướng đến chư vị Phật thánh, chư vị Thần linh hay Gia tiên, tiền tổ. Do vậy, mối lo “thiếu” tiền tiêu tết có phần khiên cưỡng.
Hơn nữa, đốt vàng mã vốn mang ý nghĩa tinh thần, nhằm tưởng nhớ tới người quá cố là chính. Trong khi đó, vòng đời vàng mã lại rất ngắn, sẽ là sự lãng phí, thậm chí tác động xấu nếu chúng ta sa vào việc lạm dụng hay thái quá.
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc đốt vàng mã là do du nhập nơi khác về, không phải quan niệm của phật giáo, đạo giáo. Do vậy, tùy vào niềm tin, tín ngưỡng của mỗi người, mỗi gia đình mà có nhận thức và thực hiện sao cho phù hợp.
Bài khấn ngày hóa vàng theo văn hóa cổ truyền Việt Nam:
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần
Con kính lạy Ngài Đương niên hành khiển, ngài Bản cảnh Thành hoàng, các ngài Thổ địa, Táo quân, Long mạch tôn thần.
Con kính lạy các cụ tổ khảo, tổ tỷ, nội ngoại tiên linh.
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Chúng con là… tuổi…
Hiện cư ngụ tại…
Thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, phù tửu lễ nghi, cung bày trước án. Kính cẩn thưa trình: Tiệc xuân đã mãn, Nguyên đán đã qua, nay xin thiêu hóa kim ngân, lễ tạ tôn thần, rước tiễn âm linh trở về âm cảnh.
Kính xin lưu phúc, lưu ân, phù hộ độ trì dương cơ âm trạch, mọi chỗ tốt lành, con cháu được bách sự như ý, vạn sự bình an, tài lộc song toàn, gia đạo hưng vượng.
Lòng thành kính cẩn, lễ bạc tiến dâng, lượng cả xét soi, cúi xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
LÊ PHƯƠNG.