Hồ Tuyền Lâm - bức tranh thiên nhiên tuyệt tác của Đà Lạt

Hồ Tuyền Lâm cách trung tâm TP Đà Lạt chừng 6 km về phía Nam, bên phải đèo Prenn dọc theo Quốc lộ 20, hướng Đà Lạt - TP HCM. Hồ trước đây nguyên là dòng Suối Tía, thượng nguồn của sông Đạ Tam bắt nguồn từ ngọn Núi Voi hùng vĩ. Hồ Tuyền Lâm được tạo thành bởi một đập nước chắn ngang Suối Tía do Ty Thủy lợi Lâm Đồng được Bộ Thủy lợi đầu tư xây dựng hoàn thành vào năm 1987, nhằm phục vụ việc tưới tiêu cho những cánh đồng lúa và hoa màu ở vùng hạ lưu thuộc huyện Đức Trọng.

Cũng từ đây, dưới tác động của bàn tay con người, sự kết hợp hài hòa giữa dòng nước đầu nguồn và rừng cây đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt tác với vẻ đẹp hấp dẫn quyến rũ đến lạ kỳ. Chắc cũng chính vì lẽ đó mà hồ được đặt tên là “Tuyền Lâm”, một cái tên khá lãng mạn đúng với sự tác hợp này (“Tuyền” có nghĩa là “suối” và “Lâm” có nghĩa là “rừng”). Một hồ nước mênh mông, quanh năm trong xanh; lưu vực trên 32 km2, lòng hồ có nhiều ốc đảo, và nhiều nhánh ăn sâu vào đất liền, có chỗ sâu đến hơn 30 m, xung quanh được bao bọc bởi một vùng núi non hùng vĩ. Cảnh quan cũng thật đa dạng, nơi này là đồi thông, nơi kia là rừng già xanh thẳm với đỉnh cao chót vót; nơi đồi trọc thoai thoải với những trảng cỏ chạy dài buông nhẹ tới mép hồ. Tất cả cùng hòa quyện với mây trời soi bóng xuống mặt hồ phẳng lặng, tạo nên một khung cảnh huyền ảo làm cho ta có cảm giác lâng lâng, tâm hồn phiêu lãng như đang lạc vào chốn thiên thai trong cổ tích.

Không chỉ có môi trường cảnh quan thiên nhiên đa dạng mà nơi đây còn là chiến khu cách mạng của quân và dân Lâm Đồng nói chung và Đà Lạt nói riêng trong 2 cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại của dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

Quả thật vậy, nhất là những lúc thả bộ thơ thẩn dưới tán thông xanh vi vút gió ngàn, hoặc ngồi ngắm cảnh sắc hồ thay đổi như bức tranh thủy mặc. Buổi sáng sương giăng phủ trắng mặt hồ, không gian thật tĩnh lặng với một bầu không khí trong lành thanh khiết. Buổi trưa, mặt hồ sáng bừng lấp lánh như thủy tinh với những làn sóng xô lăn tăn khi có cơn gió nhè nhẹ thổi đủ lay ngọn thông rì rào. Chiều đến, mặt hồ lại chuyển dần sang màu xanh biếc, gió se lạnh và khi bóng hoàng hôn buông xuống, khung cảnh nơi đây lại mờ ảo, huyền hoặc, hư hư, thực thực, lãng mạn vô cùng. Những đêm trăng sáng như dát bạc lên mặt nước và cảnh vật xung quanh, ngồi ven hồ vãn cảnh, câu cá hoặc tản bộ cùng người yêu thì không thú nào bằng.

Trên các đồi núi ở trong khu vực thắng cảnh hồ Tuyền Lâm và những vùng lân cận như Núi Voi, Hòn Bù hiện nay vẫn còn lưu giữ gần như đầy đủ các hầm hào nơi đóng quân của các đơn vị thuộc Khu ủy Khu 6 và Thị ủy Đà Lạt. Ở khu vực rừng già Gia Lâm dọc theo bờ suối Đầu Voi thuộc địa phận xã Hiệp Thạnh, huyện Đức Trọng còn là nơi phát hiện dấu tích về một di chỉ khảo cổ thời tiền sử từ thời kỳ đồ đá cũ cách đây tới 3-4 vạn năm. Khu vực này có nhiều hốc đá, tảng đá lớn với nhiều hình thù kỳ bí, kéo dài hàng trăm mét lên hướng thượng nguồn nơi tiếp giáp với khu căn cứ cách mạng. “Ở đây có những bãi cuội chạy dọc theo triền suối hẳn đó là nguồn nguyên liệu phong phú để những người xưa chế tác công cụ. Ven suối có những ghềnh đá đồ sộ lẫn những ngách sâu, hốc lớn, cũng có thể là nơi cư trú tạm thời qua ngày của người xưa khi gặp mưa” (theo nhận định của các tiến sĩ khảo cổ học Nguyễn Khắc Sử và Võ Quý - Viện Khảo cổ học Việt Nam). Qua các đợt khảo sát của các nhà khảo cổ học, Bảo tàng Lâm Đồng, Trường Đại học Đà Lạt đã thu được nhiều di vật có dấu hiệu của thời kỳ đồ đá. Những di vật này hiện nay đang được lưu giữ để nghiên cứu xác định chính xác giá trị về lịch sử văn hóa.

Ở sâu trong khu vực trung tâm của khu căn cứ cách mạng (khu rừng già Gia Lâm), khu núi đá (Núi Voi) còn có những trảng rừng nguyên sinh, có suối nước trong, bãi đá cuội, thác nước với sự đa dạng sinh học của rừng nhiệt đới với nhiều loài động, thực vật quý hiếm, đặc biệt là thông đỏ và một số chim, thú, lan rừng,... Đặc biệt là đường lên núi có nhiều vách đá dựng rất hiểm trở len giữa tán cây rừng nguyên sinh, dây leo, với nhiều loài lan rừng, quang cảnh đẹp hoang dã và rất lãng mạn. Đỉnh Núi Voi cao 1.814.5 m so với mực nước biển, ở đây ta có thể quan sát được cả phía Đông TP Đà Lạt và một phần của huyện Đức Trọng và Đơn Dương. Sinh sống quanh khu vực này còn có buôn làng bà con dân tộc K’Ho với những phong tục, lễ hội rất độc đáo.

Có thể nói, hiếm thấy một di sản văn hóa thiên nhiên hội đủ các giá trị sinh thái, môi trường, lịch sử văn hóa như Tuyền Lâm. Hồ Tuyền Lâm (bao gồm cả thiền viện Trúc Lâm) đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia (thuộc loại Danh lam thắng cảnh) theo Quyết định số 1811 của Bộ Văn hóa ngày 30/8/1998. Từ khi được công nhận, chính quyền địa phương đã quan tâm bảo tồn, tôn tạo cảnh quan và định hướng quy hoạch phát triển du lịch. Đồng thời, cùng các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại đây đầu tư xây dựng, tạo ra nhiều sản phẩm du lịch đáp ứng các tiêu chí theo quy định khu du lịch chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phục vụ du khách tham quan nghỉ dưỡng. Ngày 15/02/2017 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 205 công nhận Khu du lịch Hồ Tuyền Lâm là khu du lịch quốc gia đầu tiên của cả nước trong 47 khu du lịch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.

Đặc biệt, gần đây, Khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm vừa được vinh danh là “Khu du lịch tiêu biểu châu Á - Thái Bình Dương” vào ngày 3/8/2023 tại thủ đô New Delli, Ấn Độ trong chương trình diễn đàn “Giao lưu văn hóa và kinh tế Việt Nam - Ấn Độ”. Đây là niềm vinh dự, tự hào và cũng là cơ hội để danh thắng quốc gia hồ Tuyền Lâm - Khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm quảng bá hình ảnh, thương hiệu du lịch, dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng chất lượng cao đến với bạn bè, du khách trong nước và quốc tế. Góp phần nâng tầm thương hiệu du lịch Đà Lạt - Lâm Đồng nói chung và Khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm nói riêng. Từ đây, Khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm sẽ được sánh ngang với các khu du lịch nổi tiếng ở Đông Nam Á và trên thế giới, xứng đáng là điểm đến hấp dẫn du khách toàn cầu.

Được biết trong thời gian tới, Khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm sẽ được tiếp tục điều chỉnh quy hoạch, xây dựng nâng tầm đáp ứng được tiêu chí khu du lịch quốc gia chất lượng cao; cùng với đó là mở rộng bổ sung quy hoạch khu vực Núi Voi vào quy hoạch chung nhằm hỗ trợ cho sự phát triển của Khu du lịch Hồ Tuyền Lâm góp phần tạo ra chuỗi hoạt động du lịch đặc sắc, thu hút ngày càng nhiều du khách trong và ngoài nước tới tham quan, nghỉ dưỡng.