Theo dược học cổ truyền, tân di vị cay, tính ấm, không độc, vào hai đường kinh Phế và Vị, có công dụng trừ phong, tán hàn, thông khiếu, thường được dùng để chữa nhiều chứng bệnh khác nhau, đặc biệt là các bệnh lý mũi xoang...
 |
Cây Tân Di
|
Đây là một vị thuốc thuộc nhóm tân ôn giải biểu, còn gọi là mộc lan, bạch mộc liên, ngọc lan hoa, ứng xuân hoa, ngọc đường xuân, vọng xuân hoa, khương phác hoa... Thực chất nó là búp hoa của cây tân di, tên khoa học là Magnolialiliflora Desr.
Nghiên cứu hiện đại cho thấy, trong thành phần hóa học của tân di có chứa nhiều tinh dầu (0,5% - 2,86%) chủ yếu là eugenol, foeniculin, magnoflorine, paeonidin, eudesmin, magnolin, cinnamic aldehyde... Ngoài ra, vị thuốc này còn có flavonoid, anthocyanin, oleic acid, vitamine A, alkaloid... Kết quả nghiên cứu hiện đại cũng đã chứng minh, tân di có tác dụng dược lý khá phong phú: làm giãn mạch cục bộ, tăng cường lưu lượng dòng máu, nhờ đó mà cải thiện tình trạng vi tuần hoàn; giảm đau và tiêu viêm; ức chế
virus cúm và một số vi khuẩn như tụ cầu vàng, trực khuẩn bạch hầu, liên cầu khuẩn típ A, trực khuẩn lỵ; chống dị ứng…
Để chữa viêm mũi, viêm xoang, cổ nhân thường dùng tân di theo các kinh nghiệm dân gian như: tân di 9gram, trứng gà 3 quả, hai thứ đem luộc chín, ăn trứng và uống nước; tân di 20gram, nga bất thực thảo 5gram, hai thứ đem ngâm nước trong 48 giờ rồi chưng cất lấy nước nhỏ mũi vài lần trong ngày; tân di 9gram, ké đầu ngựa 15gram, bạc hà 6gram, sắc lấy nước uống, bã thuốc lại sắc tiếp, lấy nước cô thật đặc rồi hoà với nước ép của hành củ để nhỏ mũi; tân di, ké đầu ngựa, bạc hà, bạch chỉ lượng bằng nhau, sắc uống; tân di 9gram, hồng đằng 30gram, sắc uống; tân di 3gram, mộc hương 3gram, rượu ngâm tri mẫu 9ml, rượu ngâm hoàng bá 9ml, sắc uống; … Tân di còn được sử dụng như một bài thuốc cổ nổi tiếng của danh y Nghiêm Dụng Hòa có tên gọi là Thương nhĩ tử tán cùng với thương nhĩ tử, bạch chỉ và bạc hà rồi gia giảm cho phù hợp với tính chất và mức độ bệnh lý. Tuy nhiên, cách dùng theo lối cổ truyền này cũng khá phức tạp, công phu và mất khá nhiều thời gian, không thuận tiện trong cuộc sống công nghiệp hiện nay.
Hiện nay, trên cơ sở kế thừa kinh nghiệm sử dụng tân di của cổ nhân và bằng công nghệ hiện đại, nhiều loại đông dược thành phẩm trị các bệnh lý viêm mũi xoang đã ra đời dưới các dạng bào chế hiện đại, như viên nang của Công ty dược Trung ương Mediplantex. Sản phẩm này lấy tân di làm trọng yếu trong thành phần của Thương nhĩ tử tán và gia thêm bạch truật để bổ khí kiện tỳ, táo thấp hóa đàm; hoàng kỳ bổ khí tiêu viêm, trừ mủ ; phòng phong khu phong giải biểu, trừ thấp chỉ thống và đặc biệt là kim ngân hoa có công dụng thanh nhiệt giải độc, kháng khuẩn tiêu viêm, giải mẫn cảm và chống dị ứng. Hai vị thuốc bổ, hai vị thuốc công, công bổ kiêm trị, phối hợp tinh tế, làm tăng công năng trị liệu viêm mũi, viêm xoang của tân di nói riêng và Thương nhĩ tử tán nói chung.
Ths. Hoàng Khánh Toàn